14 yaş, çocukluktan gençliğe geçmek için son nokta olarak kabul ediliyor. Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz, kızınız ya da oğlunuz yaşı geldiği halde ergenlik belirtilerini göstermiyorsa, doktora götürmenizi öneriyor. Ebeveynlerin boşanması, ölüm ve sınav stresi, çocukların ergenliğe girmesini geciktiriyor.
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz ergenlik gecikmesi ile ilgili soruları yanıtladı:
Çocuklar, anne-babalarının ergenliğe girdiği yaşta mı ergenliğe girer?
Annesi ergenliğe geç girenler, ergenliğe geç girerler ya da geç girmeye eğilimli olurlar. Ergenlik genellikle kızlarda 10-11 yaşlarında, erkeklerde ise 11-12 yaşlarında oluşur diyebiliriz. Kızlarda, adet gördükten sonra büyüme duracak diye bir şey yok. Yani adet gördükten sonra büyüme durmaz ama yavaşlayarak devam eder.
Ergenlik gecikmesi bir problem mi?
Ergenlik bazen gecikir. Bu durum erkeklerde daha fazla görülür. Erkeklerde 13.5 yaşına kadar herhangi bir cinsel belirtinin başlamaması, yani testislerinin büyümemesi; kızlarda ise 14 yaşına kadar memelerinin büyümemesi halinde ergenlik gecikmesi söz konusu olur. Bu durum genellikle bir sorun olarak görülmez, ancak araştırılması gereklidir.
GENETİK OLABİLİR
Ergenlik gecikmesine neler neden olur?
Ergenlik gecikmesi daha çok erkek çocuklarda rastlanılan bir durumdur. Genellikle bu çocukların yapılan laboratuvar tetkikleri tamamen normaldir; ailede ergenliğe geç girme öyküsü vardır ya da kiloları düşüktür. Radyolojik inceleme ile saptadığımız kemik yaşları, takvim yaşlarından geridir. Erkeklerde ergenlik gecikmesine, nadiren bazı endokrinolojik ve genetik hastalıklar da neden olabilir. Gecikmiş ergenlik nedeni bazen bulunamayabilir de… O zaman fizyolojik bir olay olarak kabul edilir. Kızlarda ise, gecikmiş ergenlik, erkeklerin aksine mutlaka altında patolojik sorunlar aranması gereken bir durumdur. Ayrıntılı incelenmesi gerekir. Hormonal tetkikleri yapılmalı ve genetik hastalıklar yönünden incelenmelidir. ‘Turner sendromu’, ergenlik gecikmesine yol açan en önemli genetik hastalıklardan biridir.
Psikolojik durum ile boy uzaması arasında bir ilişki var mı?
Ağır psikolojik sorunlar, hormonların salgılanmasını olumsuz etkiler. Anne veya babadan herhangi birinin kaybı, evden ayrılma, ağır sınav stresi gibi durumlarda; özellikle ergenliği başlatan hormonlarda ve büyüme hormonunda salgılanma yetersizliği ortaya çıkar. Bu durum boy kısalığına ve ergenliğe geç girilmesine neden olur. Yetiştirme yuvalarındaki çocuklarda, büyüme hormonu salgılanması bozuk olduğu için yeterli büyüme sağlanamaz. Bu çocuklar bir anne-babaya evlat olarak verildiğinde boylarında artış gözlenmiş ve akranlarının boy uzunluklarına ulaştıkları belirlenmiş. Sevgi ortamı ve stresin ortadan kalkması, hormon salgılanmasını olumlu etkileyerek, boy uzunluğu artışının normalleşmesine neden olmuştur.
Ergenlik yaşı kaçtır?
Ergenlik yaşı her ülkeye ve ırka göre değişir. Örneğin kuzey ülkelerinde yaşayan çocuklar soğuk iklimde yaşadıkları için ergenliğe daha geç girerler. Sıcak iklimde yaşayanlar ergenliğe daha erken girer.
Regl başlangıç değil sondur!
Ergenliği geciken çocuklar tedavi edilmezlerse, büyümeleri yaşıtlarıyla aynı hızda gerçekleşmez. Kemiklerdeki büyüme son derece yavaş ilerler. Boy uzamasına etki eden seks hormonları henüz salgılanmadığı için yaşıtları uzarken onlar kısa kalırlar.
Tedavi şart
Bazı araştırmalar da, ergenlik gecikmesi olan çocuklarda erişkin boyun beklenenden kısa olacağını gösteriyor. Bu nedenle çocuklarda tedavi ile ergenliğin başlatılması öneriliyor. Kızlar için gecikmiş ergenliğin en önemli nedeni ‘Turner Sendromu’dur. Bu çocukların boyları kısa, cinsel gelişimleri ise geridir. Ayrıca saç çizgisi düşüklüğü, meme başlarının ayrık olması gibi kendine has belirtileri vardır. Bu çocuklar kesinlikle tedavi edilmelidir. Ergenliğe girmek demek, özellikle kızlarda memelerin büyümesi gibi algılanıyor. Oysa regly olmak bilinenin aksine ergenliğinin başlaması değil bitmesi anlamına geliyor.