Türk bilim insanları, gerçek oyuncaklara entegre edilmiş çipler sayesinde bilgisayarlarla sesli ve dokunmatik olarak etkileşime girebilen ve bu sayede engelli çocukların zor öğrendikleri becerileri kolay ve kalıcı hale getirebilen “akıllı oyuncaklar” geliştirdi.
ODTÜ Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kürşat Çağıltay, AA muhabirine yaptığı açıklamada, ODTÜ ve Gazi Üniversitesi öğretim üyeleri ve araştırmacıların yer aldığı ekibin TÜBİTAK desteğiyle geliştirdikleri Özel Eğitim Öğrencileri İçin Yenilikçi Teknolojilerin geliştirilmesi projesine (ÖZTEK) üç yıl önce başladığını ve projenin altı ay sonra tamamlanacağını söyledi.
Türkiye’de zihinsel engelli çocukların özel eğitim hizmetlerinde etkili eğitim hizmetlerinin sunulması ve yenilikçi öğretim materyallerinin kullanımındaki yetersizliklere dikkati çeken Çağıltay, bu amaçla zihinsel engelli ve otistik öğrencilere yönelik etkileşimli oyuncaklar, klavye ve fare kullanmayı gerektirmeyen çoklu dokunmalı etkileşimli tahta ve vücut hareketleri ile kullanılacak etkileşimli çoklu ortam eğitim yazılımları olmak üzere üç farklı materyalin geliştirildiğini bildirdi.
Prof. Dr. Çağıltay, bilgisayarla etkileşime girebilen “akıllı oyuncaklar” projesinin ise dünya genelinde özel eğitim için geliştirilmiş alanındaki öncü teknolojilerden olduğunu belirtti. Çağıltay, teknolojiye ilişkin şu bilgileri verdi:
“Geliştirdiğimiz akıllı oyuncaklar, engelli çocukların öğrenmeleri gereken konularda dokunabilecekleri, ellerine alabilecekleri ve bilgisayarla ilişki kurabilecekleri formda hazırlandı. Akıllı oyuncaklar, çocukları mevsimlere göre giyinmeyi öğretiyor. Her bir giysinin küçük bir modeli aslına uygun dokularda yapıldı.
Her bir oyuncağın içinde algoritmalardan oluşan elektronik bir çip var. Her çipin içinde de bilgisayarla iletişimi sağlayan algılayıcılar yerleştirildi. Onun için de çocuk bir oyuncağı dokunarak anlayabiliyor ve o giysiyi bilgisayarla etkileşime sokarak oyun oynuyor, aynı zamanda da öğreniyor. Bilgisayar ortamı ve akıllı oyuncaklarla engelli çocuğun hikayenin bir parçası olmasını, hikaye içinde kendini ifade edebilmesini sağlıyoruz.”
Engelli çocuklar akıllı oyuncaklarla oynamaya başladı
Prof. Dr. Çağıltay, geliştirdikleri akıllı oyuncakları özel eğitim ve rehabilitasyon merkezinde özel eğitim uzmanlarıyla test ederek geliştirdiklerini, kullanırken ortaya çıkan yeni ihtiyaçlara göre iyileştirmeler yaptıklarını söyledi.
Geliştirilen diğer oyunsallaştırılmış yazılımların ise fare ve klavye kullanmadan sanal ortamda sanki bir alışveriş ortamındaymış gibi, yer süpürmede sadece vücut hareketlerini kullanarak onlara süpürme yapıyor gibi, yine malzemeleri kullanarak sandviç hazırlamak gibi görevler vererek öğrenmeyi sağladığını kaydeden Çağıltay, karşıdan karşıya nasıl geçildiği, otobüse nasıl binildiği gibi sokak becerilerinin kazandırılmasına yönelik uygulamaların ise hazırlanma aşamasında olduğunu söyledi.
Çağıltay, projedeki akıllı oyuncakların geliştirme çalışmalarını yapan ODTÜ lisans öğrencileri Emre Güler, Sevim Duman ve Annisaa Rossmila’nın 2014 TÜBİTAK-2242 Lisans Öğrencileri Yazılım Projeleri Yarışması’nda birincilik ödülü aldığını belirtti.
Geliştirilen ürünlerin TÜBİTAK destekli bir araştırma projesi olduğunu yineleyen Çağıltay, projede geliştirilen oyuncakların tüm Türkiye’deki engelli çocukların kullanıma sokulabileceğini, bunun için organize bir çalışmanın yeterli olacağını ifade etti.
Çağıltay, şöyle konuştu:
“Geliştirilen oyuncakların her birinin arkasında sadece bir yazılım değil, çocukların ihtiyaçlarına yönelik özel donanımlar da var. Bunların yaygınlaştırılabilmesi için çalışma yapılması gerekiyor. Bu bir kamu hizmeti olabilir. Kar amacı gütmeden böyle bir çalışma yapılması gerekiyor. Projenin, dünyada ve Türkiye’de oyuncak sektörüne yeni bir soluk getirmesini hedefliyoruz. Çünkü projemiz, çocukların hem gerçek oyuncaklarla hem de sanal ortamdaki karakterlerle etkileşimde bulunmalarına imkan veriyor. Projemiz, dünya genelinde özel eğitim için geliştirilmiş, alanında öncü bir teknoloji.”
Oyuncaklar eğitimin kalıcılığını sağlıyor
Proje ekibinde yer alan Gazi Üniversitesi Zihinsel Engellilerin Eğitimi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Necdet Karasu ise akıllı oyuncakların zihinsel engelli çocukların güdülenmesini ve dikkat süresi arttırdığını belirterek, şu ifadeleri kullandı:
“Biz zihinsel engelli çocukların dikkat süresi kısa olduğundan kesik kesik çalışırız. Bazen iki dakikayı bile zor tamamlarsınız. Teknolojiyi devreye soktuğunuzda çocuğun dikkat süresi artıyor. Özel eğitimde arzu ettiğimiz bireyselleştirilmiş eğitim için bu akıllı oyuncaklar çok büyük bir destek. Zihinsel yetersizlikten etkilenmiş öğrencilerin öğrenmesinde eğitimin kalıcı etkiler oluşmasında büyük rol oynayabilecek bir teknoloji olabilir.”
Oyuncakları kullanan öğretmen ne dedi?
Akıllı oyuncakları otistik çocuklar üzerinde uygulamaya başlayan ve projede bursiyer olarak görev yapan özel eğitim öğretmeni Meryem Demirkaya, zihinsel engelli çocukların eğitiminde temel amacın öğrencilerin kendi başlarına hayatlarını sürdürebilmeleri esasına dayandığını bildirdi.
Demirkaya, akıllı oyuncaklara ilişkin şöyle konuştu:
“Mevsimlere uygun giyinmeyi mevsimini bekleyerek öğrencilere öğretebiliyorduk. 4 mevsimi öğrenmeleri 4 mevsimi yaşamaları gerektiğinden bir yıl sürüyordu. Bu oyuncakları kullanmaya başladıktan sonra, mevsimleri öğretmek için o mevsimin gelmesini beklememize gerek kalmadı. Oyuncaklar, gerçek dokulara uygun olarak üretildiğinden, çocuklar dokunarak hissedebiliyorlar, ekranda mevsimleri de görüyorlar. Üç derste tüm mevsimleri ve mevsimlere uygun giyinmeyi öğrendiler.”
Zihinsel engelli çocuklar için özel oyuncaklar gerektiğini vurgulayan Meryem Demirkaya, “Bu oyuncakların yaygınlaştırılmasını bir öğretmen olarak çok istiyorum. Umarım başka yeni teknolojilerle, başka alanlarda da çocuklara başka şeyler öğretmek için daha etkili yollar bulabiliriz” diye konuştu.
TÜBİTAK destekli projeye ilişkin detaylı bilgiler, oztek.odtu.edu.tr adresinde detaylı şekilde erişime sunuluyor.