Çocuklara erken yaşta parasını doğru harcama ve para kazanmanın önemi ile ilgili bilgi vermek ve doğru davranış kazandırmak, yetişkin yaşamında haklarını koruyabilmesine, paranın değerini bilmesine ve kendi dürtülerini kontrol edebilmesine yardımcı olmak demektir.
Para hepimiz için, karar verme, kendimizi yönetme, dürtülerimizi kontrol etme ve seçenekleri değerlendirme becerilerimizle ilgili bilgi veren bir araç olarak görülür. Çocuklarda ise para dediğimizde harçlıklar, bayram harçlıkları, kumbara gibi kavramlar çağrışım yapmakla birlikte, farklı demografik özelliklere sahip ortamlara da bağlı olarak çok para harcayan, hiç para harcamayan, para kavramını bilen veya geç öğrenen çocuklar vardır. Bu doğrultuda, çocuğa paranın ne olduğunu ve nasıl kullanıldığını öğretmek kişilik gelişiminde önemli rol oynamaktadır.
Üç-dört yaşlarından itibaren çocuklara paranın ne olduğu ve ne işe yaradığı öğretilmeli
Üsküdar Üniversitesi Etiler Polikliniği Uzman Psikoloğu Aynur Sayım, “Üç-dört yaşından itibaren çocuğa paranın ne olduğu, ne işe yaradığı anlatılmalı ve sonraki yaşlarda da paranın miktarı yavaş yavaş öğretilmelidir” diyor. İlkokul birinci sınıftan itibaren para alışverişi sırasındaki ilişkiyi yaşaması ve öğrenmesi açısından, önce günlük harçlıklarla başlayıp sonra iki günlük, üç günlük ve haftalık harçlık vererek elindeki parayı zamana yaymayı öğretmek gerektiğine vurgu yapan Sayım, “Aileyle birlikte çıkılan alışverişlerde çocuğa da sorumluluk vermek suretiyle elindeki parayı hesaplaması öğretilebilir” dedi. Ailelerin bu konuda kendi beklentisini oluşturması gerektiğini, çocuğun ihtiyacı olduğu miktarı belirlemelerini ve bu miktarın ne çok fazlasının ne de azının verilmesini dile getiren Sayım çocuğa ihtiyacından az harçlık vermek bazı davranış sorunlarına yol açabileceği gibi fazla harçlık da dürtülerini bekletmeyi, ertelemeyi öğrenememesine neden olabileceğini belirtti.
Çocuklara verilen harçlık kendilerine olan güveni arttırıyor
Verilen harçlığın, çocuğun kendine olan güvenini artıracağına, sorumluluk almayı öğrenmesine yardımcı olacağına, hesap yapma becerisini geliştirip elindeki parayı idare etme yeteneğini geliştireceğine, ihtiyaç belirlemesi ve planlama konusundaki önemine dikkat çeken Sayım, çocuğun başkalarının emeğine saygı göstermeyi öğreneceğini de vurguladı. “Çocuklar para biriktirmeye özendirilmelidir” diyen Sayım kumbara almanın para biriktirip hedef belirleme konusunda çocuğa yol göstereceğini belirtti.
Sürekli, “Param yok” şeklindeki söylemlerde bulunmayın
Anne ve babanın parayla ilgili tutumlarının ve yaklaşımlarının çocuğa model olacağı yönünde aileleri uyaran Sayım, çocuğun bir şey istemesi durumunda “Param yok” şeklindeki söylemler yerine “Şu an uygun değil. Paramızı diğer ihtiyaçlarımız için kullanacağız” gibi cevaplar vermeleri gerektiğini söyledi. Sayım, “Sürekli ‘Param yok’ diyen ailelerinin çocukları hem parayı doğru kullanmayı öğrenemiyor, hem de maddi durumlarıyla ilgili endişe yaşamaya başlıyor” dedi. “Çocuğu ödüllendirmek ya da cezalandırmak için para kullanılmamalıdır” diyen Sayım, “Ödüller övgü, hediye ya da zaman paylaşımı gibi cezalar da mahrum etme şeklinde düzenlenmelidir” diye açıklıyor.