Akdeniz Üniversitesi’nin raporuna göre Türkiye’de 25 milyon liralık havai fişek pazarı, kuş ölümlerinden tarihi eser tahribatına kadar 22 alanda soruna neden oluyor.
Özellikle yaz akşamlarında hemen her köşede bir ‘patlama’ sesi yükseliyor. Düğün yapan, asker uğurlayan, özel davet veren ya da ulusal bir etkinlik organize eden kişi ve kurumların yeni ‘eğlence’ buluşu havai fişek patlatmak. Havai fişek kullanımı özellikle son 4-5 yılda ciddi bir biçimde arttı.
Türkiye’deki toplam pazar büyüklüğü yıllık 25 milyon TL’yi bulan 60 bine yakın kişinin geçimini sağladığı hesaplanan havai fişekler ile ilgili bir dizi sorun da gündemdeki yerini koruyor. Akdeniz Üniversitesi’nce yapılan araştırma havai fişek kullanımının 22 değişik dalda soruna yol açtığını ortaya koydu.
Çevreye, tarihi eserlere, insan psikolojine olumsuz etki, kuş ölümleri, yüksek sesten ürken caretta cerattaların yumurta bırakmaması başta gelen sorunlar olarak sıralanıyor.
Işığa kapılanlar yanıyor
Kuş gözlemcisi-Biyolog Berrin Akyıldırım, moda halini alan Boğaz’daki düğünlerde kullanılan havai fişeklerin özellikle kuşlar üzerinde ciddi sorunlara yol açtığını söylüyor. Akyıldırım “Havai fişekler gece atıldığı için ışık seli oluşuyor.
Martılar, karabataklar, ak karınlı ebabil kuşları ışığa doğru yöneliyorlar ve bu sırada kanatlarında yanıklar oluşuyor. Kanadı yanan kuşlar artık uçamıyor. Yine ciddi yanıklar oluşan kuşlar ölüyor. Bu şekilde çok sayıda martının veterinerlere götürüldüğü bilgisi geliyor” dedi.
Akyıldırım, İstanbul Boğazı’nın kuşların önemli göç yollarından biri olduğunu, havai fişek benzeri ateşli eğlencelerin, kuşların bu yolu değiştirmesine sebep olduğunu söyledi.
Firma: Bir kuş öldüyse işi bırakırız
Türkiye’de havai fişek üretimi yapan tek bir firma var. Sakaryalı Coşkunlar Ailesi’ne ait iki fabrika 25 milyon TL büyüklüğü olan pazarın yüzde 70’ine hâkim durumda. “Her iki fabrikada 600 çalışanımız var” bilgisini veren Coşkunlar Havai Fişek Fabrikası’nın sahibi Arif Coşkun havai fişeklerin doğal hayata yönelik etkilerine ilişkin farklı bir yorumda bulundu.
Havai fişeklerin kuş ölümlerine yol açtığı, kuşların göç yollarını değiştirdiği, caretta carettaların yumurta bırakmamalarına sebep olduğu, besi hayvanlarının verimini düşürdüğü yönündeki iddialara Coşkun “Kuşların ödleri patlıyor diyenler yalan söylüyorlar. Bu mesleği bilmeyen kendi mesleğine hainlik eden kimseler. Bu ülkeyi düşünmeyenlerdir. Bana kuş öldüğünü ispat etsinler bu işi bırakırım” dedi.
Coşkun, havai fişek kullanımının yarattığı gürültüye yönelik ise “Akşamları saat 21.00- 22:30 saatleri arasında kullanılsın. Geç saatlerde kullananlar cezalandırılsın” önerisinde bulundu. Coşkun, düğünlerde havai fişek kullanımı ile birlikte düğün ve asker uğurlamalarında ‘maganda kurşunu ile ölüm’ haberlerinin giderek azaldığı görüşünde.
60 bin kişilik sektör
Sektörün pazar büyüklüğü 25 milyon dolar.
Aynı aileye ait 2 fabrika üretim yapıyor. 10-15 firma Çin’den ithalat yapıyor. İthalatçının pazar payı yüzde 30 .
Sektörün toplam istihdamı 40-60 bin kişi arasında. İzinsiz havai fişek atmanın cezası 125 TL.
Radikal