Bitlis’in Güroymak ilçesine bağlı Günkırı beldesinde kadınlar, dağ yamaçlarından getirdikleri çamurlardan yaptıkları tandırlarla geçimlerini sağlarken, bu geleneği asırlardır sürdürüyor.
Lavaş ekmeği ve büryan kebabının olmazsa olmazlarından olan tandırlar, Günkırı beldesindeki çok sayıda kadına iş kapısı oldu. Kadınlara uzun yıllardır ekonomik özgürlük, genç kızlara ise elde ettikleri gelir ile çeyizlerini hazırlama imkanı sunan tandır yapımı, hem beldenin hem ailelerin ekonomisine büyük kazanç sağlıyor.
Beldede uzun yıllardır yapıp sattıkları tandırlarla geçimlerini sağladıklarını belirten Nebi Soyalan, 500 haneli beldenin büyük çoğunluğunun geçimini yapıp sattığı tandırla sağladığını söyledi. Dağların yamacından çıkardıkları kırmızı topraktan yapılan tandırları, uzun süren uğraşların ardından hazır hale getirdiklerini anlatan Soyalan, hava şartlarına bağlı olarak, beldede bir kadının üç günde ancak bir tandırı tamamladığını söyledi. Soyalan, tandırlar kurutulduktan sonra kamyonlarla evdeki erkekler tarafından çeşitli illerde pazara sunulduğunu ifade etti.
"Tandırları biz kadınlar, satışını ise erkekler yapıyor" diyen Soyalan, Edirne’den Van’a kadar birçok ilde sattıkları tandırların belde için önemli gelir kaynağı olduğunu dile getirdi. Tandır yaparak aile bütçesine katkı sağlayan Filiz Soyalan ise mesleği annesinden öğrendiğini bildirerek, tandır yapımının zahmetli, bir o kadar da keyifli bir süreç olduğunu kaydetti.
Tandır yapımını anlatan Soyalan, şöyle dedi:
"Dağın eteğinden çıkartılan toprağı, öncelikle kurumaya bırakıyoruz. Daha sonra tekrar ıslattığımız toprağı elimizle yoğuruyoruz. İyice yoğrulan toprağı kıvama gelmesi için bir gün dinlenmeye bırakıyoruz. Daha sonra tandırı üç aşamada yapmaya başlıyoruz. Öncelikle, alt tabakasını yapıp sonra yine kurutuyoruz. Alt kısım tamamlandıktan sonra orta tabakayı yapıp kurutuyoruz. Biraz kuruduktan sonra elimize aldığımız tahtalar yardımıyla iç ve dış yüzeylerini düzleştiriyoruz. Son aşamada ise üst bölümü olan ağız kısmını yapıp tandıra son şeklini veriyoruz. Hava şartlarına bağlı olarak üç günde tamamlanan bir tandırı 25 liradan satıyoruz."
Soyalan ailesinin reisi Nedil Soyalan ise evdeki kadınların yaptığı tandırları satabilmek için kamyonlara yükledikleri tandırları yurdun değişik illerini götürdüklerini anlattı. Evde 25 TL’ye sattıkları tandır fiyatının satıcıya ulaşana kadar 60 TL’ye çıktığına dikkat çeken Soyalan, “Tandırları gelip beldeden alanlar da oluyor. Bizim kamyonlara yükleyip il dışına götürüp sattığımız da oluyor. Ancak arada yüzde 60 civarında bir fark oluyor. Beldede tandırı 25 TL’ye satarken, il dışına götürdüğümüzde ise masraflar arttığı için bu masraflar hem bizi hem satıcıyı olumsuz etkilediğinden, fiyat 25 TL’den 60-70 TL’ye kadar çıkabiliyor.” dedi.
CİHAN