Çocuğun boy ve kilo ölçümlerini iyi takip etmelisiniz. Bir yıl içinde eteği ya da pantolon paçası kısalmıyorsa; çocuğunuzun tedaviye ihtiyacı olabilir
Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Prof. Dr. Abdullah Bereket, çocukların gelişimiyle ilgili merak edilen soruları yanıtlıyor:
Büyüme nasıl takip edilmeli? Doğumdan sonra, özellikle ilk iki-üç yıl çocuklar hızlı büyür. O nedenle her doğan bebeğin 6’ncı aya kadar düzenli olarak her ay, 1 yaşına kadar 2 ayda bir, 1-2 yaş arasında 3’er ay arayla olmak üzere düzenli büyüme ve sağlıklı kontrollerinin yaptırılması gerekir. Bu kontrollerde dikkat edilecek noktalar; çocuğun boy artışı, kilo artışı ve baş çevresinin büyümesidir. Çocuğun ilk aylarda, ayda ortalama 3’er cm uzaması beklenir. İlk ayda 3-3.5 cm’den daha az uzama doğumsal hipotiroidinin ilk belirtisi olabilir. Bu ölçümlerin güvenilir olması için, ölçü alımının dikkatli yapılması temel kuraldır. Kontroller düzenli yapılırsa, büyümedeki yetersizlik erken dikkati çekecektir.
Anne-babalar nelere dikkat etmelidir? Eğer bir çocuk özellikle 4-10 yaş arasında yılda 5 cm’den az uzuyorsa, bu büyümenin yetersiz olduğunu gösterir. Bu uzama 6-7 cm’ye çıkabilir, bu da uzun boylu ebeveynler nedeniyle olabilir ama 4-5 cm’in altına inerse ‘problem var’ demektir. Düşük doğum ağırlığı ile doğmuş bebekler, yani 9 ayını tamamlamasına rağmen anne karnında gelişmemiş ve 2.5 kilonun altında doğmuş bebeklerin büyümesi çok iyi takip edilmelidir. Bu çocukların yüzde 10-15’i normal büyümeyi yakalayamazlar. Bu çocuklarda da büyüme hormonu tedavisi başarılı olabilir. Anne-babalar genel olarak uyanık olmalı ve öncelikle çocuklarının gelişimlerini kendileri yakından takip etmelidir. Çocukta diğer kardeşlerden farklı bir gelişme varsa, çevredeki bebeklerden farklı bir durum gözlenirse, mutlaka doktora danışılmalılar. Özellikle anneler bu konuda çok dikkatli olmak zorunda. Herhangi bir problemi ancak, dikkatli bir anne erken ve iyi yakalayabilir. Beraberinde rutin doktor kontrolleri aksatılmamalı, büyüme grafiklerini kayıtları saklamalılar. Boy artışı ile birlikte tartı artışı da dikkate alınmalıdır.
Büyüme hormonu eksikliği tedavisinin başarı oranı nedir? Bugün tedavide; ‘rekombinant’ teknolojisiyle üretilen, birebir insan büyüme hormonu ile eşdeğer olan, herhangi bir yan etkisi olmayan ilaçlar kullanılıyor. Bu hastalar sosyal güvence altındadır. Yani; bu hastalıkta kullanılan ilaçlar devlet tarafından ödenir. Zamanında teşhis edildiğinde çok başarılı sonuçlar alınabiliyor. Kesinlikle tedavisi mümkündür. Büyüme hormonu tedavisinin düzenli yapılması gerekir. Gün içinde aksatılmaması, her akşam yatarken aynı saatte yapılması önemlidir. Bu, günde bir kez basit bir enjeksiyonu gerektiren tedavidir, 7-8 yaşından sonra çocuğun evde ebeveyn gözetiminde kendisinin de yapabileceği, kolay bir tedavi şeklidir. Bu arada tedavinin başarısında; beslenme, enfeksiyonlardan korunma, çocuğun psikolojik ve moral faktörlerinin iyi olması, sağlıklı bir ortam içinde olması da etkilidir. Büyüme hormonu eksikliği tedavisine başladıktan sonra ilk yıl 10-12 cm büyüme görülür. Bu çocuklar her ay ortalama 1 cm büyürler. İkinci yıl, 7-9 cm, üçüncü yıl da 6-7 cm uzuyorlar.
Büyüme hormonu eksikliği çocuğun zekâ gelişimini nasıl etkiler? Büyüme hormonu eksikliği çocuğun zekâsını hiçbir şekilde olumsuz etkilemez. Tiroid hormonu eksikliği ve iyot eksikliğinde zekâ geriliği olabilir. Boy kısalığı ile zeka gelişiminin bir ilişkisi yoktur. Ancak bu çocuklarda moral ve özgüven sorunları olabilir.
Sporun büyümedeki yeri nedir? Çocukların genel olarak spor yapmasını öneriyoruz. Çocukta moral faktörünü artırıyor, ‘endorfin’ denilen mutluluk hormonlarının salgılanması neden oluyor ve çocuğun normal gelişimine katkı sağlıyor ve çocuğu şişmanlıktan koruyor. Böylece spor yapan bir çocuk, daha sağlıklı gelişiyor ve büyüyor.
Çocuklarda vitamin eksikliği veya protein takviyesi büyümede ne kadar etkili? Çocuk nasıl beslenmeli? D vitamini eksikliği, özellikle büyümede çok etkili. Ancak D vitamininin yanı sıra kalsiyum alımının da yeterli olması gerekir. Bunun için her gün iki su bardağı süt, 1 kase yoğurt ve bir dilim peynir yenmelidir. İyot alımının yeterli olması lazım. Sürekli olarak eksik alıyorsa tiroid hormon sentezi yetersizleşiyor, buna bağlı guatr, tiroid eksikliği ve büyüme yavaşlığı görülüyor. Proteinler büyümenin yapıtaşı, onlar olmazsa büyüme olmaz. Özellikle dikkat ediyoruz; protein açığı olmaması gerekiyor ki, büyüme baskılanmasın.