Özellikle çocuklarda görülen bağırsak parazitleri nedir, nasıl oluşur, nasıl tedavi edilir…
Bağırsak paraziti nedir, nasıl bulaşır, ülkemizdeki durum nedir?
Bağırsak paraziti genellikle gözle görülmeyen yumurtaların ağızdan alınması sonucu, bunların gözle görülen kurtçuklara dönüşmesi ve sindirim sistemimizde yaşamaya başlamasıyla sonuçlanan bir enfeksiyon hastalığıdır. Parazit enferksiyonlarına aslında enfestasyon denir. Ancak kafa karıştırmamak için biz yine de kısaca enfeksiyon terimini kullancağız. Bunların boyu 1-2 mm olan ince kıl kurdundan, boyu 1-2 metreyi bulan Ascarise kadar birçok çeşidi vardır. Bağırsak parazitleri dünyada gelişmekte olan bütün ülkelerde olduğu gibi Türkiye’de de önemli sağlık sorunlarından bir tanesidir. Özellikle çocukları etkileyen bu parazitler, onların gelişimini büyük ölçüde engellemektedir.
Küçük yaştaki çocuklar toz toprakla oynamaya, herşeyi karıştırıp ellemeye ve ağızlarına götürmeye bayılırlar. Dolayısıyla parazitlerle daha sık karşılaşmaları da normaldir. Bu tip hastalıklar, büyüme çağındaki çocuklar başta olmak üzere tüm yaş gruplarını etkilemektedir.
Anne sütünden ek besinlere geçişle birlikte, özellikle besin hazırlarken hijyen kurallarına dikkat edilmemesi durumunda da parazitler çocuğa bulaşmaktadır. Ayrıca, sosyo-ekonomik düzey, iklim, çevre koşulları, yaşam biçimi, beslenme ve temizlik gibi faktörlere bağlı olarak parazitlerin görülme sıklığı da farklılık göstermektedir.
Bağırsak parazitleri genelde; hijyen kurallarına uyulmamasıyla, evlerdeki temizliğin gerektiği gibi yapılmamasıyla, çiğ sebze ve meyvelerin iyi yıkanmadan tüketilmesiyle, pişmemiş etlerin yenmesiyle bulaşmaktadır. Aynı zamanda, parazit yumurtalarının döküldüğü çarşaf ve çamaşırlardan, kirli sulardan, topraktan, enfekte hayvandan da geçebilir. Özellikle çocukların bulunduğu okul ve yuvalarda bunlara çok dikkat etmek gereklidir. En çok ellenen kapı kolları, yemek yenen ortamlar ya da oyuncaklar düzenli olarak gerektiği gibi temizlenmelidir. Bağırsak parazitlerinden en çok karşılaşılanlar:
Bağırsak prazaitleri ne gibi belirtilere yol açar?
Bağırsak parazitinin tipine göre çok farklı belirtiler olabilir. Genel olarak değerlendirirsek, karın ağrısı, iştahsızlık, gelişme geriliği, ağızdan salya akması, bazen diş gıcırdatma gibi belirtiler olabilir, ancak siz de takdir edersiniz bunların hiçbirisi barsak parazitine özgü belirtiler değildir. Başka durumlarda da görüleblir. Sık karın ağrısı-krampları(açlıkta daha fazla), şiddetli gaz, geçici-tekrarlayan ishaller, dışkıda yumuşama veya keçi pisliği gibi dışkılama, burun kaşıntısı, makatta kaşıntı, yastığa salya akması, diş gıcırdatma, dil kenarında kabartılar, kilo alamama, sabah bulantıları, ağız kokusu, iştahsızlık veya aşırı yemeye rağmen kilo alamama, vücutta kaşıntılar.
Tenya(Şerit) gibi bazı parazitler anüsten dışarı dökülüp hasta tarafından görülebilirler, ya da makat ağzında kıl gibi hareketli yine açık krem rengi parazitin görülmesi kıl kurdu teşhisi koydurur.
Parazitin cinsine bağlı olarak; uzun süreli parazite maruz kalınca; kansızlık, bağırsak tıkanması, büyümede gecikme, akciğer belirtileri (parazitin yaptığı alerjik reaksiyona bağlı olarak, astım gibi durumlar), karaciğer – dalak büyümeleri, bazı parazitler ile alerjik, ürtiker (kurdeşen) gibi deri döküntüleri, hatta ağır organ hasarları bile olabilir. (Beyinde, karaciğerde, dalakta, akciğerde amip apseleri veya kist hidatik hastalığı gibi)
Bağırsak parazitleri kaç çeşittir?
Öncelikle erişkini de mikroskobik boyutlarda olan giardia ve amip gibi protozoal enfeksionlar ve erişkinini kurt veya kurtçuk şekinde görebildiğimiz helmint enfeksiyonları diye 2 ana gruba ayırabiliriz. Helimintler de çok çeştilidir, halk arasında şerit denen Tenia, kıl kurdu denen enterobius, barsak solucanı denen ascaris en sık görülenleridir.
Belirtiler, parazit vücuda alındıktan ne kadar zaman sonra ortaya çıkar?
Bu sorunun cevabı parazitin çeşidine göre çok değişkendir. Ama genel olarak basit soğuk algınlığı gibi 2-3 gün, suçiçeği gibi 2-3 hafta kadar kısa süreler olmadığını söyleyebiliriz. Kıl kurdu için bu süre 1-2 ay iken , sığır tenyasında 2-3 ay, bazı domuz tenyası türlerinde de 1 yıla kadar uzayabilir. Yine Ekinokok türü köpekten bulaşan parazitin neden olduğu kist hidatik de yılda 1 cm kadar çok yavaş büyüyebilir ve yıllarca belirti vermeyebilir.
Hastalığın anlaşılması için hangi tetkikler yapılır?
Bağırsak parazitinden şüphelenildiği zaman öncelikle dışkıda parazit aranması gibi tetkiklere başvurulur. Sonuç negatif çıksa da, parazitten çok şüpheleniyorsak tahlil defalarca (örneğin üç gün üstüste) tekrarlanabilir. (Çünkü parazitin yumurtası her an dışkıda görülemeyebilir) Bazen mikroskopla görülemeyen durumlarda özellikle giardia ve amip gibi parazitler için dışkıda özel antijen testleri de yapılabilir. Özellikle makatta şiddetli kaşıntı varsa, halk arasında kıl kurdu diye tabir edilen oksiyür için selofan bant yöntemi uygulanarak parazitin anüs ağzına bıraktığı yumurtalar da aranabilir. Tanısı güç olan özellilkle amip apsesi veya kist hidatik gibi kronik parazit hastalıklarında nadiren kanda da amip ve ekinokok gibi parazitlere karşı bağışıklık siteminin oluşturduğu ak.lar da aranabilir. Yine kist ve amip apsesi şüphelenilen yere göre Ultrason, tomografi, MR gibi görünütleme yölntemleri de gerekebilir.
Çocuğun yanı sıra diğer aile bireylerine de tahlil yapılmalı mıdır?
Genellikle ailede bir kişiye kesin tanı konması yeterli olur. Aile tedavisi yapılacaksa genellikle bir vakaya tetkik yapmak yeterlidir. Özel durumlarda hastayı takip eden doktor diğer bireylere de tetkik isteyebilir.
Bağırsak parazitlerinin türlerine göre farklı ilaçlar mı kullanılır?
Türe göre ilaçlar çok değişkendir. O yüzden dışkıda yumurtası tanınmadan veya dışarıya çıkmış parazitin kendisi doktor tarafından görülmeden tedavi verilmesi doğru olmayacaktır.
İlaçlar ne kadar süreyle kullanılır?
Kıl kurdu, tenya gibi basit parazitler genelde 1-2 günlük tek dozluk tedavilerle iyileşir. Sıklıkla 15 gün sonra bu tek doz tekrarlanır. Ascaris gibi yuvarlak solucanlar ile, giradia- amip gibi mikroskobik parazitler 8-10 gün sürede tedavi eldir. Amip apsesi ve kist hidatik durumlarında, çok uzun süreli ilaç kullanımının yanında ameliyat gereken vakalar bile olabilir.
Parazit tedavisinde ilaçları bütün aile mi kullanmalıdır?
Bu yaklaşım en sık ve standart olarak kıl kurdunda uygulanır , çünkü aile içi en sık ve kolay bulaşan parazit enfeksiyonu budur. Tekrarlayan amiplerde de aile tedavisi önerilebilir. Bunun dışında vakayı izleyen doktor gerek gördüğü hallerde tüm parazitlerde aile tedavisi uygulayabilir.
Parazit kapan çocuğa ne kadar yatak istirahati gerekir?
Amip apsesi ve kist hidatik gibi nedenlerle ameliyat olmadığı sürece basit parazit enfeksiyonlarının hiçbirisinde yatak istirahati gerekmez.
Çocuğu hastalık süresinde hangi yiyecek ve sıvılarla beslemeliyiz; hangilerinden kesinlikle kaçınmalıyız?
Parazit enfeksiyonu aslında bir hastalık süreci de sayılmamalı. Aslında bu süreçte özel bir beslenme şekli yoktur. Ancak tekrar enfeksiyonu önlemek için bazı önlemler gerekir.
Çocuğun tüm kıyafetlerini yıkamak gerekir mi yoksa iç çamaşırları ve çarşaf, nevresim takımları yeterli midir?
Öncelikle tüm iç çamaşırlarının ve çarşafların 100 C’de kaynatılması ve tersten dikişlerinin kızgın ütüyle ütülenmesi önerilir. Ancak sık tekrarlayan enfeksiyon varsa o zaman tüm kıyafetler de yıkanabilir, ancak renkli normal kıyafetler kaynatılamayacağı için çok da faydalı olmayabilir. Bu uygulama genelde sadece kıl kurdu için uygulanır. Diğer parazitlerin yumurtası sadece dışkıda bulunduğundan çoğu zaman böyle bir uygulama gerekmez.
Bebekleri bağırsak parazitlerinden korumak için nelere dikkat edilmeli?
Herşeyden önce bebekler, ilk 6 ay sadece anne sütüyle beslenmelidir.
Mamayı hazırlayan kişinin tırnakları kısa kesilmiş olmalı, mama hazırlamadan önce sabunla mutlaka ellerini yıkamalı ve mama için kaynamış ılınmış bir su kullanılmalıdır.
Barsak parazitinden korunmak için beslenme, tuvalet el temizliği gibi konularda nelere dikkat etmeliyiz?
Şüpheli sular içilmemelidir. Sebze ve meyveler yenmeden önce iyice yıkanmalıdır.
Dışarda iyi yıkandığı şüpheli salatalar, ıspanak gibi az pişmiş ya da pişmemiş sebzeler yenmemelidir. Çiğ et ve ürünleri tüketilmemelidir.
Çocukların toprakla oynadığında ellerini ağızlarına götürmeleri engellenmelidir.
Tuvalet temizliğinde anüse dokunulmamalı, sadece tuvalet kağıdıyla temizlik yapılmalıdır.
Tırnaklar kısa tutulmalıdır. Toplu yerlerde ve evlerde mümkün olduğunca musluk ve kapı kolu temizliğine önem gösterilmelidir. Kaliteli sıvı sabunlar tercih edilmelidir. Tuvaletten sonra mutlaka eller yıkanmalı ve alışkanlık haline getirilmelidir.
İç çamaşırlar yıkanırken kaynatılmalı ve ütülenmelidir. Sokak hayvanlarıyla temas en aza indirgenmelidir. Özellikle çocukların bir arada bulundukları okul ve yuvalarda bunlara çok dikkat etmek gereklidir. En çok ellenen kapı kolları, yemek yenen ortamlar ya da oyuncaklar düzenli olarak gerektiği gibi temizlenmelidir.
Doktoramcam.com