Havalar soğumaya, günler kısalmaya, hava erkenden kararmaya başladı. Kazaklarımızı dolaplardan çıkarmaya başladık; aynı zamanda kendimizi de sabahları yataktan çıkaramamaya… Sizler de kendinizi bugünlerde yorgun, halsiz, sıkkın ve sürekli olarak uykulu hissediyor musunuz? O zaman haberiniz olsun, bunun adı ‘kış depresyonu’. Ama korkunuz olmasın, çünkü bu dönemle başa çıkmak çok basit.
Kış depresyonu ve kış hüznü
Öncelikle ufak bir detaydan bahsedelim. Mevsimsel duygu durum bozukluğu olan kış depresyonunun kış hüznü ile karıştırılmaması gerek. Memorial Hastanesi’nden Uz. Klinik Psikolog Ayşe Elif Orhon ‘kış hüznü’ diye adlandırılan, daha sık rastlanan ve daha hafif seyreden duygu durumundan da bahsedilebildiğini söylüyor. Kış depresyonu olarak adlandırılan durum kış hüznünden daha yoğun belirtiler göstermekte ve klinik bir tablo olarak değerlendirilmekte. Kış depresyonu tanısı konulması için depresyon belirtilerinin yılın aynı döneminde aynı yoğunlukta birden fazla tekrarlanmış olması gerekmektedir.
Kış depresyonunun görülme sıklığı ortalama yüzde 10 olmasına rağmen kış hüznü daha sık görülmekte. 20 yaş altındaki bireylerde mevsimsel duygu durum bozukluklarına rastlanmıyor; yaşla birlikte mevsimsel duygulanım bozukluklarında artış görülebiliyor. Bunun yanı sıra kadınlarda erkeklere oranla mevsimsel duygu durum bozuklukları 4 kat daha fazla görülüyor.
Kış depresyonunun belirtileri
•Hemen her gün ve günün büyük bir kısmında gözlenen çökkün bir duygu-durum hali
•Yaklaşık gün boyu süren tüm ya da çoğu etkinliğe karşı ilgi ve zevk almada azalma
•Kilo kaybı ya da alımı
•Uykusuzluk ya da aşırır uyku hali.
•Olağan beyinsel ve vücutsal işlevsellik, hareketlilik halinde azalma ya da huzursuzluk halsizlik, yorgunluk hisleri, daha önceki günler kadar enerjik hissetmeme.
•Kendini değersiz hissetme, küçük görme, kendini beğenmeme, suçlu ya da günahkar hissetme hali.
•Düşünme ya da konsantrasyon yeteneğinde azalma olması
•Tekrarlayan ölüm düşünceleri, intihar planları veya eylemlerinin varlığı.
•Bu belirtiler majör depresyon belirtileridir ve klinik inceleme ve müdahale gerektirebilmektedir.
Havanın aydınlık ve karanlık olması ritim döngüsünü etkiliyor
Kış hüznünün güneş ışığına bağlı günlük ritimdeki değişimlerin etkilerinden kaynaklandığı ileri sürülmekte… Günlük ritim, davranışlarda veya fizyolojik süreçlerde 24 saat aralıklarla tekrarlanan uyku/uyanıklık döngüsü gibi biyolojik değişikliklerdir. Aydınlık ve karanlık ritim döngüsünü etkiliyor.
Vücut saatiniz size uyumanız gerektiğini söylerken günlük saat size uyanma zamanı olduğunu söyler. Kış mevsiminde günlerin kısalmasıyla güneş ışığından faydalanma da azalır. Bu da günlük ritimde değişikliklere yol açar. Aynı zamanda gün ışından faydalanma durumundaki azalma melatonin ve seratonin seviyelerinde de azalmaya neden olur. Bu da duygu durumunu etkiler.
Bireylerde bu geçiş döneminde kış hüznüne dair; daha fazla uyku ihtiyacı duyma, halsizlik, tatlı ve nişastalı yiyeceklere yönelme ve kilo alımı, günlük, sosyal ve yaşamsal faaliyetlere karşı isteksizlik, endişe ve kaygıda artış gibi belirtiler gözlemlenebilir.
Ruh halimiz, beslenme alışkanlıklarımıza dahi yansıyor
İnsanlar bu dönemde daha fazla uyku, daha az enerji, tatlı ve nişastalı yiyeceklere yönelme, kilo alımı, ilgi ve konsantrasyon kaybı, el veya ayaklarda ağırlık hissi, endişe ve kaygıda artış gibi belirtilerle karşılaşabiliyor. Bunların yanı sıra depresif belirtiler de gözlemlenebilir.
Kışın yaşanılan duygu durum değişiklikleri ile başa çıkmanın çeşitli yolları
•Dışarıda yapılan düzenli egzersizler
•Düzenli, dengeli ve sağlıklı beslenme
•Değişen günlük ritme mümkün olduğu kadar uyum sağlayacak etkin zaman planlaması yapma
•Sosyal aktivitelere yönelme
•Uyku düzeni oluşturma
•Belirlenen uyku saatini aşmama
•Mümkün olduğu kadar sabah gün ışığından yararlanma
•Gün ışığından azami düzeyde yararlanılacak faaliyetlere yönelme
•Mevsime uygun hobi ve ilgi alanları geliştirme
Daha şiddetli ve yoğun depresif belirtilerle karşılaşıldığı durumlarda bireylerin en kısa zamanda konuyla ilgili uzman birinden yardım almaları bu süreci daha rahat atlatmalarına yardımcı olacaktır.