İslam’da sanat… İslam’da hangi güzel sanat dalları vardır? Hüsnühat nedir? Tezhip nedir? Ebru nedir? Minyatür nedir? Çini nedir? Ahşap sanatı nedir? Ciltçilik nedir? Kumaş sanatı nedir? Halı sanatı nedir? Taş işçiliği nedir? İslam’da maden sanatı…
İslam Güzel Sanatları arasında; hüsnühat, tezhip, ebru, minyatür, çini, ahşap sanatı, ciltçilik, kumaş sanatı, halı sanatı, taş işçiliği, maden sanatı gibi sanatlar gösterilebilir.
Hüsnühat
Güzel yazı, İslam medeniyetinin en gözde sanatıdır. Kur’an’ı şanına yaraşır bir güzellikte ve göze hitap edecek bir şekilde yazma arzusu, yazının öne çıkmasının esas sebebidir. Hat sanatının en güzel örnekleri Mushaflarda görülür. Kitaplar, hilyeler, levhalar ve fermanlarda da hat sanatı uygulanmıştır. Yazı, Müslüman sanatkârlar eliyle geliştirilerek yeni biçimler ve isimler almıştır.
Tezhip
Altınlamak manasına gelen tezhip, kitap süsleme sanatlarının önemli bir dalıdır. Bu sanatla uğraşanlara müzehhib denilir. Tezhip Kur’an-ı Kerim ve dinî kitaplar başta olmak üzere divanlar, hilye-i şerifler, mesneviler; tarihî, ilmî, edebî el yazması kitaplarda uygulanmıştır.
Ebru
Ebru, kâğıt üzerine özel yöntemlerle yapılan geleneksel bir süsleme sanatıdır. Resmî mektuplarda, kitaplarda, ciltlerin iç yüzeylerinde kaplama malzemesi olarak; hat levhalarının etrafında bezeme unsuru olarak; üzerine yazı yazılacak her türlü kâğıtta süsleme olarak kullanılmıştır.
Minyatür:
Işık ve gölge oyunlarıyla derinlik kazandırılmayan, küçük boyutlu, renkli resimlere denir. El yazması kitapların metinlerini resim yoluyla açıklamak amacıyla yapılmıştır. Bu resimlere bakanlar canlılık izlenimi almazlar. Bu üslup, bilinçli bir tercihtir. Çünkü İslam sanatında tabiat olduğu gibi kopyalanmaz. Minyatüre, tasvir ya da nakış gibi isimler; minyatür yapan sanatçıya da musavvir ya da nakkaş denir.
Çini:
Porselen sanatını dünyaya tanıtan Çinlilere izafetle Çin isminden türetilmiştir. Türklerde iç ve dış mimari süslemenin en renkli kolu olan çini, asıl gelişimini Anadolu’da Osmanlılar döneminde göstermiştir. Osmanlılar döneminde çiniciliğin merkezi İznik ve Kütahya olmuştur. Çini sanatının en parlak dönemine ait örneklerin toplandığı son eser, İstanbul Sultan Ahmet Camii’dir.
Ahşap Sanatı:
Ahşap, madene ve taşa göre işlemesi kolay, naif ve görünümü sıcak bir malzemedir. Cami, türbe, saray, köşk ve evlerin kapı, pencere ve merdiven trabzanı gibi mimari elemanlarında kullanılmıştır. Minberler, vaaz kürsüleri, Kur’an mahfazaları, rahleler gibi eşyalar da ahşap sanatının kapsamındadır.
Ciltçilik:
Yazma ve matbu eserlerin muhafazası için yapılan kitap kaplamasına cilt, bu işle uğraşanlara mücellit denir. Yazıya ve kitaba olan hürmet, cilt sanatının gelişmesine vesile olmuştur. En güzel ciltler, Mushaflar için yapılmıştır.
Kumaş Sanatı:
İslam coğrafyasında kumaşın uygulama alanı geniştir. Kâbe örtüsü, Mushaf mahfazaları, sanduka örtüleri, bayrak, sancak, başörtüsü gibi nesneler özel kumaşlardan hazırlanmıştır. Yöneticiler, unvanlarını temsil eden ayırt edici kıyafetler giymiş; kumaşın türü, işlemesi ve renkleri rütbeleri yansıtmıştır.
Halı Sanatı:
Halı ve kilim, mescit, saray ve evlerde zemin döşemesi olarak kullanılmıştır. Halı ihtiyaç olmakla beraber sanat eseri olarak da üretilmiştir. Müslümanlar halı sanatında insan ve hayvan figürü kullanımından kaçınmış, farklı motifler kullanmışlardır.
Taş İşçiliği:
Taş mimarinin ana malzemelerindendir. Cami, medrese, saray, gibi mimari eserlerdeki taş süslemelerinde çeşitli kompozisyonlar ve tasarımlar kullanılmıştır. Minareler, mezar taşları, anıtsal giriş kapılarındaki taş işçiliğinde genellikle yazı, bitki formları, geometrik desenler sade ve ince bir üslupla işlenmiştir.
Maden Sanatı:
Maden, silah sanayii, mimari, ev eşyası, ziynet ve para olarak hayatın her alanında kullanılır. Bakırcılık, altın ve gümüş işlemeciliği olan kuyumculuk, önemli maden sanatlarındandır. Çeşitli tekniklerle yapılan madeni eşyaların üzerine yaprak, rumi, nar, lâle ve selvi gibi bitkisel süslemeler kullanılmıştır.