İslam Kültür ve Medeniyetinde Sanat anlayışı nasıldır? İslam Sanatının özellikleri nelerdir?
İslam’a göre sanat; fıtri bir olgu olup Allah’ın rızasını ulaşmak için olan araçlardan biridir. Yani İslam’da sanat, ilahi hakikati arama ve ona ulaşmak için bir vasıtadır. Müslüman bir sanatçı güzelliği yarattığına değil keşfettiğine inanır. Ona göre meydana getirilen eserler, Allah’ın cemal sıfatının birer tecellisidir. Allah’ın isim ve sıfatlarının tecellileri, usta birinin eliyle birer sanat eseri haline gelir. Müslüman sanatçı, “Ben göçüp gittikten sonra beni rahmetle ansınlar” şuuruyla eserinin bir sadaka-i câriye olmasını ister.
İslam Sanatının Özellikleri Nelerdir?
- İslam sanatının dünya görüşü tevhittir.
- İslam sanatı işlevseldir.
- İslam sanatında tekamül esastır.
- İslam sanatının bir ahlak anlayışı vardır.
- İslam sanatında soyutlama esastır.
İslam sanatının dünya görüşü tevhittir;
İslam’ın tevhid ilkesi, Müslüman toplumların sanatlarına birlik kazandırır. Bu ilke sanatı, evrensel hakikatin dili hâline getirir. Aynı hakikatten beslenen bu ortak sanat anlayışına göre en büyük sanatkâr Allah’tır.
İslam sanatı işlevseldir;
İslam sanatı, toplumun maddi ve manevi ihtiyaçlarının karşılanmasını amaçlar. İslam sanatında estetik zevk ile işlev birbirini tamamlar. Amaçsız ve sadece zevk için eser ortaya koyma anlayışının İslam sanatında yeri yoktur.
İslam sanatında tekâmül esastır;
İslam sanatında, tekâmül etme yani en iyiye ve güzele ulaşma çabası esastır. Müslüman sanatçılar, kendilerinden önceki birikimi geliştirmeye çalışırlar. Bu birikime özgün bir parça eklemek suretiyle eserlerini verirler.
İslam sanatının bir ahlak anlayışı vardır;
Sanatın asıl sahibi Allah’tır. Sanatçı, zaten yaratılmış olanı tasvir ettiğini ve kendisinin sanat adına bir elçi olduğunu bilir. Bu bilince sahip Müslüman sanatkâr, kibirden uzaktır ve tevazu sahibidir. Allah’ın kendisine verdiği ilham ve kabiliyet için şükreder.
İslam sanatında soyutlama esastır;
Müslüman sanatçı tabiatı olduğu gibi kopyalamaz, gerçeğine birebir uygun tasvir etmez. Tabiatta gördüklerini, soyutlama yoluyla gerçek hâlinden uzaklaştırır. Sonra kendi üslubunu katarak onları şematik birer desen/motif hâline getirir.
İslam dini Müslümanları sanatla ilgilenmeye teşvik eder. Dünyadaki sanat eserlerinin görülmesini, bunlardan ibret ve ilham alınmasını ister. Diğer medeniyetlerin sanat eserlerini insanlığın ortak mirası olarak değerlendirir. Bu eserler, tevhit inancına aykırı olmadığı sürece koruma altındadır.