Zerkali kimdir ? Zerkali kimdir kısaca… Zerkali biyografi… Zerkali kısaca hayatı…

Zerkali, Endülüs’te yetişen meşhur astronomi alimlerindendir. İsmi, İbrahim bin Yahya et-Tecibi en-Nekkaş olup, künyesi Ebu İshak’tır. Zerkali adıyla meşhur olmuştur. 1029 senesinde Tuleytula şehrinde doğdu. Küçük yaşta ilim öğrenmeye başladı. Kısa zamanda din ve fen ilimlerini öğrenen Zerkali, astronomi ilminde söz sahibi oldu. Astronomi çalışmalarını ve rasatlarının çoğunu çoğunu Tuleytula’da yaptı. Ömrünün sonuna doğru Kurtuba’ya yerleşti ve 1087 senesinde burada vefat etti.

Zerkali, ilk defa Batlamyus’un aksine dünyanın gerçek yörünge noktası hareketini ve güneşin tadil merkezinin asırlık değişikliğe bağlı olduğunu keşfederek kanuna bağladı. Halbuki Batlamyus, güneş sisteminin yörünge noktasını sabit ve tadil merkezini de değişmez kabul etmişti. Güneşin yörünge noktasını 12 saniye kadar doğru bir yön, yani doğudan batıya doğru bir değişiklik vererek güneş için yeni bir teori ortaya atıp değişim merkezindeki düzensizliği de ortadan kaldırdı.

Zerkali, Tuleytula adıyla meşhur olan ilk astronomi cetvellerini düzenledi. Güneş, gezegenler ve diğer yıldızların hareketlerini ilgilendiren bu cetveller, kısa zamanda Avrupa’nın her tarafında kullanılmaya başlandı. Sabır ve dikkatle incelemeler yapan Zerkali dünyanın güneşe olan uzaklığını hesapladı. Ayrıca bu mesafeyi güneş yörüngesine dayanan gün dönümlerini ile gece gündüz eşitliğinin presesyonuna intibak ettirebilmek için Tuleytula’da 402’den fazla gözlem yaptı vepresesyon vüsatini de aynı tarzda doğru olarak hesapladı.

Zerkali’nin hazırladığı Ziyc, 1450 senesinde birçok eksikliklerle Latinceye tercüme edildi. Bu tercümenin bir nüshası Paris Kütüphanesinde bulunmaktadır. Bu Ziyc, kendisinden sonra yapılan bütün ziyclere esas oldu. Tercümenin ön sözünde trigonometri cetvellerinin nasıl çıkarıldığı konusunda bilgi verilmiş ve buna bir de sinüs cetveli ilave edilmiştir. Eserde ayrıca 35 sabit yıldızın kataloğu ile beraber meyil cetvellerine yer verilmiş ve Safiha Usturlabı hakkında açıklamalar yapılmıştır. Zerkali bu çalışmalarında usturlap kullanmıştır. Batıda “Zerkali Safihası” adıyla meşhur olan alet afaki bir şekilde, her yerin ufkunu temsil edecek surette ufuk dairesi hareketli yapılmış, menazırı usul ile ayın tutuluş durumunu resimlemiş, dairevi ve safihadan ibarettir. Bu aletin özelliklerinden bahseden Zerkali’nin risalesi, Kitab-ül Amel Bis-safiha ez-Ziciya, Latince, İbranice ve diğer dillere tercüme edilmiştir. Bir örneği Paris Kütüphanesinde mevcut olan alet hakkında Mirim Çelebi, Sultan II. Bayezid Hanın emriyle Farsça mükemmel bir eser yazmıştır.

Zerkali’nin Eserleri:

1. El-Amel-bis-Safihat-iz-Ziciyye
2. Et-Tedbir
3. El-Medhal ila İlm-in-Nücum
4. Risaletün fi Tarikati İstikdam-is-Safigat-il-Müştereke li Cemi-ul Urud