Matematik ve astronomi alimi Ebu’l-Vefa Buzcani kimdir? Ebu’l-Vefa Buzcani kimdir kısaca… Ebu’l-Vefa Buzcani biyografi… Ebu’l-Vefa Buzcani kısaca hayatı… Ebu’l-Vefa Buzcani eserleri… Ebu’l-Vefa negatif sayılar ile trigonometri… Ebu’l-Vefa Buzcani matematiğe katkıları…

Ebu’l-Vefa Buzcani 10. yüzyılda İslam aleminde yetişmiş büyük matematik ve astronomi alimidir. Tam adı, Muhammed bin Muhammed bin Yahya bin İsmail bin Abbas’tır. 10 Haziran 940 tarihinde Horasan’ın Buzcan kasabasında doğdu. Bu yüzden Ebu’l-Vefa Buzcani diye meşhur oldu. 1 Temmuz 998 tarihinde Bağdat’ta vefat etti. İlim tahsiline amcası Ebu Amr Mugazili ve Ebu Yahya bin Kanib’in yanında başlayan Ebu’l-Vefa, 19 yaşında Bağdat’a gitti (959). Ölümüne kadar burada ilim ile meşgul oldu. Şerefüddevle’nin sarayında yaptırdığı rasathanede çalışan alimler arasında yer aldı.

Matematik başta olmak üzere, ömrünün büyük kısmını astronomik gözlemler yapmak; eser telif etmek ve ders vermekle geçirdi. Matematik ve astronomideki hizmetleriyle ilim tarihinde önemli bir yer tutan Ebu’l-Vefa, trigonometriye(müsellesat), tanjant (zıl), kotanjant (zıllüt-temam), sekant (tati) ve kosekantı (tati’ut-temam) kazandırdı. Diophantos’un ve Batlamyus’un eserlerini inceleyip açıkladı.

Zamanına kadar hiçbir matematikçinin yapamadığı hassaslıkta trigonometrik çizelgeler hazırladı. Astronomik gözlemler için gerekli ceyb(sinüs) ve zıl(tanjant) değerlerini gösteren çizelgeleri on beşer dakikalık açı aralıklarıyla hesapladı. Trigonometrinin altı esas oranı arasındaki trigonometrik münasebetleri ilk defa açıkladı. Bu oranlar günümüzde de aynen kullanılmaktadır. Ünlü bilim tarihçisi Plorian Cajori History of Mathematics adlı eserinde onun hakkında; “Ebu’l-Vefa şüphesiz ki Harezmi’nin matematik ve cebirdeki buluşlarını önemli ölçüde geliştirdi.

Ebu’l-Vefa Buzcani, özellikle de geometri ile cebir arasındaki münasebetler üzerinde durdu. Böylece bazı cebirsel denklemleri geometri yoluyla çözmeyi başardı ve diferansal hesabın ve analitik geometrinin temelini kurdu. Bilindiği gibi, diferansiyel hesap insan zekasının bulduğu mühim ve pek faydalı bir mevzu olup, ilim ve teknolojik muasır gelişmelerin temel kaynağını teşkil etmektedir. Ayrıca Battani’nin trigonometriyle ilgili eserlerini inceleyerek, girift ve anlaşılmayan yönlerini açıklığa kavuşturdu. Zamanında birçok Müslüman astronomi ve matematik alimi, Ebu’l-Vefa’nın çalışmalarını ve eserlerini görmek üzere Bağdat’a gittiler ve derslerinde bulundular. Günümüzde birçok batılı ilim adamı Ebu’l-Vefa’nın eserleri üzerinde araştırma yapmaktadır.

Ebu’l-Vefa Buzcani’nin Eserleri:

1. Kitab-ül-Kamil
2. Ez-Ziyc’üs şamil