Cahiz kimdir? Cahiz kimdir kısaca… Cahiz kısaca hayatı… Cahiz’in eserleri nelerdir?…
Cahiz, Arap edebiyatının en büyük nesir yazarlarındandır.Tam adı Ebu Osman Amr b. Bahr b. Mahcub elCahiz el-Kinani’dir. 767 veya 777 yılları arasında Basra’da doğduğu tahmin edilmektedir. “Cahiz” lakabı kendisine patlak gözlü olmasından dolayı verilmiştir.
Çirkinliğine rağmen meziyetleriyle kendini sevdirmişti. En yüksek makamlarda bulunan devlet adamları ile münasebet kurabilmiştir. Cahiz’in İslam düşünce tarihinde önemli bir yeri bulunmakla beraber, onun asıl şöhreti, yazarlığı ve edipliği dolayısıyladır. Arap nesrine en mükemmel şeklini veren Cahiz olmuştur.
Cahiz’in en çok dikkat çeken taraflarından biri de, psikolojik tahlillerdir. Bu tahlillere küçük risalelerinde rastlanır. Tabi çevrenin insan ve hayvanları etkisi üzerinde ısrarlı duran Cahiz, bu hususta sosyal çevrenin etkisinden de önemle bahseder. Cahiz, devrinin en büyük zooloji ve antropoloji alimiydi. Hayvanların her türünü inceledi. Eserlerinde hayvanların yaşayışları hakkında ince bilgiler verdi ve hayvanları deney için kullanan ilk alim oldu.
Tetkik ve deneylerini, o konu hakkında doğru bildiğini elde edinceye kadar sürdürdü. Hayvanlardaki uzvi değişiklikleri de inceledi. Hayvanların adetlerini ve hususiyetlerini izah ederken, Allahu Teala’nın onları yaratmasındaki hikmeti de gözler önüne serdi.
Cahiz, kendi düşüncelerini, eserlerini, hayvanları konuşturmak suretiyle ortaya koydu. Bu durum daha önce doğu edebiyatlarında Kelile ve Dimne ile Hint’te, 13. asırda Mesnevi Şerif ile Mevlana’da görülür.
Cahiz, Arap edebiyatında en çok eser veren müellifler arasında yer alır. Kitaplarının sayısı hakkında kesin bir şey söylemek mümkün değildir. İbnü’l Cevzi, onun 360 eseri olduğunu ve bunların çoğunu Bağdat’ta Ebu Hanife Kütüphanesinde gördüğünü söyler. Eserlerin 25 tanesi günümüze tam, 65 tanesi de eksik olarak gelebilmiştir. Eserlerinin hemen hepsi ansiklopedik mahiyettedir. O, edebiyat, kelam, mezhepler tarihi, tarih, siyaset, ahlak, sanat, ticaret ve zooloji konularında çok değerli eserler vermiştir.
Cahiz’in Eserleri:
- Kitab el-Hayavan (Hayvanlar Kitabı)
- Kitab el-Buhala (Cimriler Kitabı)
- Kitab’ul-Beyan ve’t-Tebyin