İsveçli film yönetmeni, senarist ve aktör Victor Sjöström kimdir? Victor Sjöström biyografi. Victor Sjöström’ün hayatı ve filmleri…
Victor Sjöström’ün 1879’da doğdu. Sjöström’ün kereste tüccarı olan babası ve eski bir oyuncu olan annesi, yedi aylık bebekleri Victor’u yanlarına alarak 1880’de İsveç’ten Birleşik Devletlere gittiler. Fakat kısa süre sonra anne öldü ve oğul kötü bir üvey anneden, giderek daha fazla otoriterleşen babadan kaçmak için Stockholm’de Kraliyet Dramatik Tiyatrosu’nda bir oyuncu olan amcası Victor tarafından büyütüldüğü İsveç’e döndü. Sahne coşkusuyla yanan genç Victor da oyuncu oldu ve 20 yaşında, duyarlı ve güçlü sahne oyunculuğuyla ün kazandı.
1911’de, Svenska Biografteatern adlı film stüdyosunun başkanı Charles Magnusson, sinemaya daha fazla kültürel kimlik kazandırmak amacıyla İsveç’teki en iyi tiyatro kumpanyalarının önde gelen sanatçı ve teknik kadrosunu bünyesine alarak stüdyosunu yeniden yapılandırmaktaydı. Magnusson, önce başarılı kameraman Julius Jaenzon (daha sonra Sjöström’ün en ünlü İsveç filmlerinden çoğunun kendilerine özgü görüntülerinden sorumlu olacaktı), sonra 1912’de Mauritz Stiller ve kısa süre sonra da Victor Sjöström’ü işe aldı. Sjöström, o sırada Malmö’de kendi tiyatro kumpanyasını yönetmekteydi; (kendisinin yazdığına göre) “o sırada en ufak bilgiye sahip olmadığı bu yeni aracı deneme merakı ve gençliğin macera arzusuyla” Magnusson’ın teklifini hevesle kabul etti.
Stiller’in yönettiği iki filmde oynadıktan sonra, Sjöström yönetmenliğe yöneldi ve tartışmalı sosyal drama Ingeborg Holm’daki (1913) katı gerçekçiliğiyle sivrildi. Ancak 1917’de yönettiği Terje Vigen ile yaratıcılığı tam anlamıyla meyve verdi. Film, İsveç manzaralarına yönelik köklü bir duyguyu içerir ve doğal olaylarla kahramanların içsel ve dışsal olanın bu birlikteliği, adil olmayan, baskıcı bir toplumdan kaçma çabasıyla dağlarda sığınak arayan (fakat sonları ölüm olan) bir çiftin trajedisinin anlatıldığı Dağcı Ejvind ve Karısı, (1918) daha da öne çıkar. “İnsan Sevgisi” diyordu Sjöström “zalim bir doğanın yüzüne fırlatılacak tek yanıttır.”
Romancı Selma Lagerlöf, kısmen Sjöström’ün filmlerine duyduğu hayranlıktan ötürü, bütün film haklarını Svenska Bio’ya bağışladı. Sjöström, Lagerlöf’ün eserlerinde, iyiyle kötü arasında bocalayan kahramanların kaderinde doğanın oynadığı aktif rolün ideal ifadesini bulmaktaydı. Ingmar’ın Oğulları (1919) uyarlamasında bu görüş, anıtsal bir aile öyküsüyle ifadesini bulur. Fakat pişmanlığın ve çaresiz bir kurtuluş arayışının egemen olduğu bir yılbaşı gecesinde geçen, iç içe geçmiş geri dönüşlerle karmaşık bir yapıya, doğaüstü bir drama olan Körkarlen’de (Hayalet Araba, 1921) en yoğun düzeydedir.
İsveç sineması Avrupa pazarını etkilemek ve Amerikan üstünlüğüne meydan okumak için ülkenin, Birinci Dünya Savaşı’ndaki tarafsızlığından yararlandı. Fakat savaştan sonra ayrıcalıklı konumunu kaybetti. Endüstrinin krize girmesiyle birlikte hem Stiller hem de Victor Sjöström, 1923’te Hollywood’a geldi ve Goldwyn’le bir sözleşme yaptıktan sonra adını Seastrom olarak değiştirdi. Bazı yerleşme güçlüklerinden sonra, acımasız karakter çözümlemesini, Lon Chaney’in oynadığı karakterin melodramik mazoşizmiyle dile getirdiği filmi Tokatlanan Adam (1924) büyük bir başarı elde etti. Film, sahtekâr dostu sadece karısını değil, en önemli keşfini de yanına alıp kayıplara karışınca palyaço olmaya karar veren bir bilim adamının öyküsünü anlatır.
Hollywood’da zafer kazanan Sjöström, daha da ünlü vatandaşı Greta Garbo’yla İlahi Kadın’ı (1928) yaptı. Fakat Lillian Gish ile yapılan Kızıl Damga (1927) ve Rüzgâr (1928’de piyasaya sürüldü) daha önemli ve daha karakteristikti. İlki, Hawthrone’un romanından yola çıkarak hoşgörüsüzlük ve sosyal yalıtılmışlık temasını geliştirdiği serbest bir uyarlamadır. Rüzgâr, rüzgârlı bir çölün ortasındaki tek bir kulübede geçer ve kötü hava koşullarının şiddetiyle insan tutkularının şiddeti arasındaki trajik bağlantıyı anlatır.
Sessiz estetiğin doruk noktalarından biri olan Rüzgâr iddiaya göre sonu değiştirilmiş olarak senkronize bir versiyon halinde dağıtıldı. Victor Sjöström, filmin piyasaya sürülmesinden kısa bir süre sonra İsveç’e döndü.Lillian Gish’e yazdığı bir mektupta ABD’de geçirdiği zamanı “yaşamımın herhalde en mutlu günleri” olarak nitelendirmesine karşın, sesli filmin gelişinden sonra gelecekte Hollywood’daki rolü konusunda endişe duymuş olması olasıdır. İsveç ve İngiltere’de birer film yaptıktan sonra, bir oyuncu olarak eski mesleğine geri döndü ve 1940’larda Svensk Filmindustri’nin “sanat danışmanı” oldu.On dokuz filmde oynadı. Gustaf Molander’in, Arne Mattsom’un ve (en önemlisi) Svensk Filmindustri’deki koruyucusu Ingmar Bergman’ın filmlerinde; Bergman’ın Yaban Çilekleri’nde (1957) son rolünü oynadı. Bu film, Sjöström’ün insanoğlunun rüyaları ve diğer duyguları üzerine düşüncelerinin canlı bir otobiyografik yansıması, insan duygularının biçimlenmesinde doğanın oynadığı rol karşısında duyduğu şaşkınlığın ifadesi olarak değerlendirilebilir.
Victor Sjöström 1960 yılında vefat etti.
VİCTÖR SJÖSTRÖM’ÜN FİLMLERİ
- Trödgardsmasteren (1912)
- Ingeborg Holm (1913)
- Terje Vigen (1917)
- Tösen fran Stormytorpet (1917)
- Berg-Ejvind och hans hustru (1918)
- Ingmarssönerna I-II (1919)
- Klostret i Sendomir (1920)
- Masterman (1920)
- Körkarlen (1921)
- Name The Man (1924)
- He Who Gets Slapped (1924)
- The Scarlet Letter (1927)
- The Divine Woman (1928)
- Rüzgâr (1928)
- A Lady to Love / Die Sehnsicht jeder Frau (1930)
- Markurells i Wodköping (1931)
- Under the Red Robe (1937)
Kaynak: Dünya Sinema Tarihi – Geoffrey- Nowell-Smith