Anayasa Mahkemesi, bazı maddeleri kısmi olarak iptal etse de, anayasa değişikliğine ilişkin son sözü millet söyleyecek. Mahkeme’nin kararına rağmen değişiklik paketi, yargı alanında önemli reformlar içeriyor. Anayasa Mahkemesi ve HSYK‘nın yapısında değişikliklere gidilirken, pozitif eşitlikten kişisel verilerin korunmasına, seyahat hürriyetinden memura toplu sözleşme hakkına ve grev yasaklarının kaldırılmasına kadar birçok önemli düzenleme pakette yer alıyor. Teklifteki maddelerin içeriği özetle şöyle:
MADDE 1: Pozitif ayrımcılığın kapsamı genişletiliyor. Anayasa’nın 10. maddesine, "Çocuklar, yaşlılar ve özürlüler ile harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz." ibaresi ekleniyor.
MADDE 2: Herkes kendisi ile ilgili kişisel verilerin korunmasını isteme hakkına sahip olacak. Kişisel veriler, ancak kanunda öngörülen hallerde veya kişinin açık rızası ile işlenebilecek.
MADDE 3: Anayasa’nın ‘Seyahat Hürriyeti’ başlıklı 23. maddesine, "Vatandaşın yurtdışına çıkma hürriyeti, ancak suç soruşturması veya kovuşturması sebebiyle ve hâkim kararına bağlı olarak sınırlandırılabilecek." ifadesi ekleniyor.
MADDE 4: Çocukların korunmasına yönelik yeni düzenleme getiriyor. Her çocuk, korunma ve bakımdan yararlanma, yüksek yararına açıkça aykırı olmadıkça ana ve babası ile kişisel ve doğrudan ilişki kurma ve sürdürme hakkına sahip olacak. Devlet, her türlü istismara karşı, çocukları koruyucu tedbirleri alacak.
MADDE 5: Bir kişinin aynı zamanda ve aynı işkolunda birden fazla sendikaya üye olmasının yolunu açıyor.
MADDE 6: Memurlara ve diğer kamu görevlilerine toplu sözleşme yapma hakkı tanınıyor.
MADDE 7: Grev esnasında greve katılan işçilerin ve sendikanın kasıtlı veya kusurlu hareketleri sonucu grev uygulanan işyerinde sebep oldukları maddi zarardan sendikanın sorumlu tutulmasını öngörüyor. Siyasi amaçlı grev ve lokavt, genel grev ve lokavt, işyeri işgali, iş yavaşlatma ve diğer direnişlere ilişkin yasaklar kaldırılıyor.
MADDE 8: Kamu denetçiliği (ombudsman) kurumu oluşturuluyor.
MADDE 9: Milletvekilliğinin düşürülmesi uygulamasını kaldırıyor.
MADDE 10: Başkanlık Divanı 2. devre dönemin sonuna kadar görev yapacak.
MADDE 11: Yüksek Askerî Şûra’nın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma hariç, her türlü ilişik kesme kararlarına karşı yargı yolu açılıyor.
MADDE 12: Anayasa’nın 128. maddesine memurlara tanınacak olan ‘toplu sözleşme hakkı’ yansıtılıyor.
MADDE 13: Memurlara yönelik uyarma ve kınama cezaları yargı denetimine açılıyor.
MADDE 14: Adalet hizmetleri ile savcıların idari görevleri yönünden Adalet Bakanlığı’nca denetimi, adalet müfettişleri ile hâkim ve savcı mesleğinden olan iç denetçiler; araştırma, inceleme ve soruşturma işlemleri ise adalet müfettişleri eliyle yapılacak.
MADDE 15: Askerî yargının görev alanı yeniden belirleniyor. Buna göre, askerî mahkemeler, asker kişiler tarafından işlenen askerî suçlar ile bunların asker kişiler aleyhine veya askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevli olacak. Devletin güvenliğine, anayasal düzene ve düzenin işleyişine karşı suçlara ait davalar her durumda adliye mahkemelerinde görülecek. Siviller, savaş hali dışında askerî mahkemelerde yargılanamayacak.
MADDE 16: Anayasa Mahkemesi’nin yapısı yeniden düzenleniyor. Anayasa Mahkemesi 17 asıl üyeden oluşacak. 3 üyesini Meclis seçecek.
MADDE 17: Anayasa Mahkemesi üyelerinin görev süresine limit getiriliyor. Üyeler, 12 yıl için seçilecek. Bir kişi 2 defa üyeliğe seçilemeyecek.
MADDE 18: Anayasa Mahkemesi’ne kişisel başvuru hakkı tanınıyor. Meclis başkanı, genelkurmay başkanı, kuvvet komutanları ile jandarma genel komutanının da görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan’da yargılanacak.
MADDE 19: Anayasa Mahkemesi iki bölüm ve genel kurul halinde çalışacak.
MADDE 20: Askerî Yargıtay üyelerinin disiplin ve özlük işlerinde askerlik hizmetinin gereklerine bakılmayacak. Bunun için hâkimlik teminatı esasları dikkate alınacak.
MADDE 21: Askerî Yüksek İdare Mahkemesi üyeleri için de hâkimlik teminatı getiriliyor.
MADDE 22: Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun (HSYK) yapısı değiştiriliyor. Bu kapsamda, halen 7 olan HSYK’nın üye sayısı 22’ye yükselecek, başkanı adalet bakanı olmaya devam edecek.
MADDE 23: ‘Ekonomik ve Sosyal Konsey’ Anayasa kapsamına alınıyor.
MADDE 24: 12 Eylül darbecilerine yargı yolu açılıyor. Anayasa’nın, 12 Eylül dönemindeki Milli Güvenlik Konseyi üyeleri ile bu dönemde kurulan hükümetler ve Danışma Meclisi’nde görev alanların yargılanmasını önleyen geçici 15. maddesi yürürlükten kaldırılıyor.
MADDE 25: Geçici maddelerden oluşan çerçeve madde, Anayasa Mahkemesi ve HSYK’nın yapısıyla ilgili geçici düzenlemeleri içeriyor.
MADDE 26: Teklif, tümüyle oylanacak.