Kriz yılı olan 2008’in hasar tespiti yapıldıktan sonra en büyük 500 şirket listelerinden ilkini ABD’li iş dünyası dergisi Fortune açıkladı. Bu yıl ikincisi hazırlanan Fortune‘un listesinde ilk yıla göre satışlar artmasına rağmen kârların azalması dikkat çekti. Buna göre, net satış gelirleri yüzde 16,3 artarak 392,3 milyar liraya ulaşırken, net kârlar yüzde 35,5 düşüşle 12,9 milyar TL olarak gerçekleşti.
30 milyar 456 milyon TL gelirle yine Tüpraş’ın ilk sırada yer aldığı listedeki şirketlerin gelirlerinin toplamı, ABD birincisi ExxonMobil’in 442,8 milyar dolarlık gelirinin ancak yarısına denk geliyor.
Listeyi, Fortune Türkiye Genel Yayın Yönetmeni Ali Ağaoğlu, Finans Editörü Kenan Şanlı ve Finar D&B Yönetim Kurulu Başkanı Selim Seval açıkladı. Ağaoğlu, Fortune 500‘de kriterlerin başında satış hacimlerini esas aldıklarını, gönüllü katılımın esas olduğu çalışmada finansal kurumlar ve holding şirketlerinin kapsam dışı olduğunu anlattı. Ağaoğlu, 2008’de listeye dâhil olan şirketlerin 2007’ye göre mali yapılarının bozulduğu, kârlılıklarının azaldığı ve borçlanma oranlarının arttığının görüldüğünü ifade ederek, "2009 rakamları biraz daha kötü olacak." dedi. Kenan Şanlı da net kârı en yüksek 3 şirketin Turkcell, Türk Telekom ve TPAO olduğunu açıkladı. Selim Seval ise 2008’de borçluluk oranlarının arttığına işaret ederek, 41 sektörde borcun özkaynaklara oranının yükseldiğini, 11 sektörde ise bu oranın azaldığını kaydetti. Seval, şirketlerin aktif kârlılıklarının düştüğünü belirtti.
Listenin toplam gelirinin yüzde 7,8’ini elde eden Tüpraş, 5,8 milyar liralık ihracatıyla da birinci sırada. Geçen yıl isminin açıklanmasını istemediği için listede yer almayan Botaş, bu yıl 21,9 milyar lira gelirle Tüpraş’ı takip etti. Eski listenin ikincisi Türkiye Elektrik Dağıtım AŞ ise 20,7 milyar lira ile üçüncü sıraya geriledi. İlk 500 listesinde yer alan 7 petrol üretim ve dağıtım firmasının gelirlerdeki payı yüzde 17,59 oldu. Bu sektörü 14 şirketle yüzde 9,52 pay alan enerji izledi. 33 firmayla listeye en fazla şirket sokan sektör metal döküm ve işleme ise satış gelirlerinden yüzde 7,36 pay aldı. Bu yıl 62 şirketin 1 milyar lira gelirin üzerine çıktığı dikkat çekerken; 358 şirket kâr, 142’si de zarar açıkladı. Şirketlerin mali oranlarına bakıldığında bozulmalar olduğu dikkat çekiyor. Firmaların sermayedarların koyduğuna karşılık ne kadar borç aldığını gösteren borç-özkaynak oranı 2007’de 1,15 iken, geçen yıl 1,46’ya yükseldi. Bu da şirketlerin borçluluk oranlarının 2008’de yüzde 26,9 arttığını gösteriyor. Geçen yılın son çeyreğinde şirketler işçi çıkarma yoluna gittiği için yıllık istihdam olumsuz etkilendi. Bu yılın ilk üç ayında yeni eleman alımlarıyla biraz düzelme olsa da Fortune 500 şirketlerinde çalışan sayısı yüzde 1 düştü. 2007’de listedeki şirketlerde toplam 776 bin 869 kişi çalışırken, geçen yıl bu sayı 6 bin 945 kişi azalarak 769 bin 924’e geriledi.
BÜYÜKLERİN YARISI İSTANBUL’DA
Fortune 500 listesindeki şirketlerin 243’ü İstanbul’da. İstanbullu şirketler, listenin yüzde 53,9’u olan 211,3 milyar liralık satış yapmış. 77,5 milyar liralık satışla yüzde 19,8’lik pay alan Ankara 48 firmayla İstanbul’un ardından geliyor. 40 şirketle üçüncü sıradaki İzmir yüzde 4,5 paya sahip. Bursa, firma sayısında 28 şirketle dördüncü sırada ve toplam satış gelirinden yüzde 1,9’luk pay alıyor. Kocaeli, 24 şirketle beşinci sırada bulunmasına rağmen yüzde 10,8 pay ile üçüncü sırada. Listeye ayrıca Kayseri 15, Gaziantep 13, Denizli ise 9 şirketle girmeyi başardı.