İstanbul Üniversitesi (İÜ) Araştırmalar Merkezi ve İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı işbirliğinde yürütülen proje kapsamında, Servet-i Fünûn dergisi, çeviri programı kullanılarak Lâtin harflerine aktarılıyor.
İÜ 2010 İstanbul Projeleri Kurulu Koordinatörü Prof. Dr. Ahmet Kala, Osmanlıca matbu eserlerin, Latin harfli Türkçe’ye çevrilmesiyle ile ilgili bilgi verdi.
Hat’ın el yazısıyla yazıldığını, matbunun ise taş ve kurşun harfler ile baskı yapılarak gerçekleştiğini belirten Prof. Dr. Kala, Osmanlı’daki hattatlarca geliştirilen matbu yazı sitili ve yazı puntosunun bugün tüm İslam dünyası nda kabul gören bir yazı sitili olduğunu anlattı.
Çok sayıda Osmanlıca eserin matbu olduğunu dile getiren Prof. Dr. Kala, ancak matbu Osmanlıcayı Latin harfli Türkçe’ye aktarmanın zor olduğunu ifade etti.
Kala, projenin İstanbul’daki hat örnekleri ve hangi hattatlara ait olduğunun belirlenmesi ve Servet-i Fünun dergisinin Latin harfli Türkçe’ye çevrilmesi ayaklarının olduğunu kaydetti.
YETERLİ OSMANLICA UZMANI BULUNMUYOR
Osmanlı’da matbu eserlerin 1727’den itibaren basılmaya başlandığını, 1800’lerin başlarından itibaren matbaanın kullanımının yaygınlaştığın ı söyleyen Prof. Dr. Kala, "Dergi, gazete, kitap gibi kaynakları katarsak Osmanlıca matbu eser sayısı 1 milyon civarında. Ancak bunun yüzde birinin bile transkiripi (Latin harflerine aktarılması) yapılmadı. Bunun nedenlerinden biri, şimdiye kadar çevirilerde uzmanlar faydalanacağı kısımları çevirdi. Gerisine karışmadı. Bunun dışında Türkiye’de yeterli Osmanlıca uzmanı bulunmuyor. Derli toplu bir çeviri kaynağı yok" diye konuştu.
Servet-i Fünun dergisinin matbu olması ve güncel konuları işlemesi sebebiyle seçildiğini anlatan Kala, projenin aslında o yüzyılın güncel bir dergisinden yola çıkarak bir dönemi yansıtma ihtiyacından kaynaklandığını kaydetti.
DÖNEMİN NABZINI TUTUYORDU
Prof. Dr. Kala, Servet-i Fünun dergisinin ve yetiştirdiği önemli isimlerin Cumhuriyet’in kuruluş yıllarına kadar uzanan bir tarih dilimini içerdiğini, derginin dönemin özellikle edebiyat dünyasının nabzını tuttuğunu anlattı.
İÜ bünyesindeki kütüphanede bulunan dergilerin yaklaşık 12 kişilik bir ekiple geliştirilen bir yazılımla bilgisayar ortamında çok kısa sürede çevirisini yaptıklarını belirten Prof. Dr. Kala, amaçlarının Osmanlıca kaynakların tümünün aktarımını yaparak toplu bir kaynak oluşturmak olduğunu söyledi.
YÜZDE 70’İ TAMAMLANDI
Prof. Dr. Kala, Servet-i Fünun dergisinin aktarma bölümünde çalışmaların hemen hemen yüzde 70’inin tamamlandığını anlattı.
Bir yıl sürecek projeyle Osmanlıca’yı artık görsel hale getireceklerini kaydeden Prof. Dr. Kala, geçmiş dönemlerde bu anlamda bazı girişimlerin olduğunu, ancak ilk defa bu kadar geniş kapsamda bir çalışmanın yapıldığını belirtti.
Projenin diğer ayağını ise kentteki müzeler, vakıf eserleri, küt üphaneler veya diğer tarihi yapılardaki hatların, hangi hattatlara ait olduğunun tespit edilmesi şeklinde ifade eden Prof. Dr. Kala, bu çerçevede 100 civarında hattat ve onlara ait 500’e yakın hat örneği belirlediklerini kaydetti.