Faruk Beşer Yenişafak gazetesinde “Gıdalarda helal-haram ölçüleri ” başlıklı 2. yazısını kaleme almış.İşte o yazı..
Ölçü 5
Yiyecek ve içeceklerde helalliğin temel sebebi tayyib olması, haramlığın temel sebebi ise habis olmasıdır.
Çünkü daha önce dediğimiz gibi; Peygamber’in görevlerinden biri, insanlara tayyib olanları helal, habis olanları haram kılmaktır.
Şimdi tekrar olan cümlelerimizi mazur görün.
Tayyib, sözlük anlamı ile güzel ve hoş demektir. İnsanın duyuları ve duygularıyla hoş bulduğu şey tayyibdir. Ama duyular ve duygular helal olanı belirleyemeyeceği için buna bir de şeriatın seçimi, yani alınacak şeyin helal olması şartı eklenir. Şeran tayyib olan yiyecek ise; caiz olan yerden, caiz olan miktarda, caiz olan şekilde edinilen yiyecektir. Bu sebeple Ehlisünnet tayyib’i helal olmakla beraber duyulara da hoş gelen diye tanımlarken Mutezile, bir şeyin tayyib olabilmesi için onun helal olmasını yeterli görür. Ama eğer ikisi de aynı anlamda ise “Verdiğimiz rızıklardan helal ve tayyib olarak yiyin” (2/168) manasındaki ayette helal tekrarlanmış olur ki, bu anlamsız olur.
‘Helal ve tayyib olarak’ ifadesi Türkçede helalü hoş diye söylenir.
Kısaca tayyib’in temel vasıfları: Helal, leziz ve temiz/hijyenik olmaktır. Helal olması ise, hakkında şeri bir yasağın bulunmaması demektir. Leziz olması, canın çekmesi ve normal tabiatların hoşlanması, temiz olması ise yine şeran ve tıbben pis sayılan şeyler içermemesi anlamındadır. Sonuç olarak tayyib; helal, insan sağlığına faydalı ve temiz olan gıdadır. Onun leziz olması ve canın çekmesi ise kişiden kişiye değişebilir. Bu sebeple Hanefîler midye gibi deniz ürünlerine habis olarak bakıp onların mekruh olduklarını söylerken Şafiiler aksini söylerler.
Habis ise bütün bu vasıflarında tayyib’in tam zıddıdır. Buna göre günümüzde genetiği ile oynanan gıdalar tayyib olarak isimlenemez. Çünkü üzerlerinde helal olmayan bir işlem yapılmıştır. Allah’ın yaratışını bozmak haramdır. Şahsen ben şoklanıp bayıltılarak boğazlanan hayvanların etinin de, zorla bir helal fetvası bulunsa bile, tayyib olmadığı kanaatindeyim.
Bir şeyin habis olması kendindeki bir özelliğinden olabileceği gibi, bir başka sebeple de olabilir. Şarap ve domuz eti bizatihi habistir, bunların haramlığının sebebi aranmaz. Başkasının malını zulmen yemek ise kendi dışındaki bir sebeple, yani biğayrihi habistir.
Bu ölçüye bağlı olarak hakkında nas bulunmayan yiyecek ve içeceklerin helallik ya da haramlığı, onun tayyib ya da habis olmasıyla, bir diğer ifadeyle; yararı ve zararı ile belirlenir.
Buna göre safi zarar olan gıdalar haramdırlar. Sigarayı ve uyuşturucuları buna örnek verebiliriz. Zararı yararından çok olan gıdalar ise tahrimen/harama yakın mekruhturlar. Yararı galip olmakla beraber, zarar da içeren gıdalar, zararları nispetinde hafif/tenzihen mekruhturlar. Yeme açısından GDO’lu gıdaları buna örnek verebiliriz. Ama bunların yapıp üretmenin ise şimdilik biz haram olduğu kanaatindeyiz.
Ölçü 6
Fısk ve Rics vasfı taşıması da gıdaların haram olmasının sebeplerindendir.
Fısk, kelime anlamı ile asıl bulunması gereken mekânından çıkma demektir. Din dilinde ise, Allah’a itaat dairesinden çıkma, asi olma demektir. Çünkü kulun asıl bulunması gereken yer itaat dairesidir. Allahtan başkasına kurban kesilmesi, şeri daireden çıkma olduğu için fısktır ve böyle bir hayvanın eti yenmez. Allah’tan başkası adına kesilen her hayvan böyledir (6/145). Kısaca bir şeyin şeri daireden çıkması onun fısk, dolayısıyla da habîs olmasını sonuç verir. Allah adına kesmeyi kasten ve gerekli görmeyerek terk etmek de aslında Allah’tan başkası adına kesmektir. Çünkü bir hayvanın canını almak ancak onun yaratıcısı adına ve onun izniyle olursa caiz olabilir.
Rics ise; şeran, aklen, tab’an, ya da her üçü bakımından pis görülen şeylerdir. Daha çok nesnelerin değil fiillerin çirkin olanları için kullanılır. Fiil sözkonusu olunca buradaki tab’anı, ahlaken diye de anlayabiliriz. Domuz etine Allah rics demiştir (6/145). Çünkü muhtemelen domuz eti yemedeki çirkinlik ahlaken bir çirkinliktir. Yani onun ahlaka zarar veren bir özelliği vardır. O halde onun üzerinde yapılacak işlemler onu hiçbir zaman temiz kılmaz. İçki, kumar ve fal oklarına da rics denmiştir (5/90). Çünkü bunlar da hem aklen, hem tab’an, hem de şer’an çirkin sayılan fiillerdir.
Ölçü 7
Bitkilerin ve hayvanların temel özelliklerini bozmak şeytan işidir ve haramdır.
Bitki ve hayvan ıslahı ayrı şeydir, genetik müdahale ayrı şeydir. Bu sebeple GDO’lu gıdaların yenmesinin haram olduğunu söyleyemesek bile tayyib, yani helalü hoş olduklarını da söyleyemeyiz. Ama böyle bir oynamanın bizatihi kendisinin Allah’ın yaradışına müdahale olması itibariyle haram olduğunu söyleyebiliriz. Burada kesin olan husus, Allah’ın yaradışını bozmanın haramlığıdır. Çünkü Allah bunu şeytan işi olarak nitelemiştir. Ancak sözü edilen bozma nereden başlar, nerede biter, bunu Müslüman bilim ortaya koymalıdır.
Bendiniz şahsen hayvanların burulmasına da fıtratlarına müdahale olarak bakıyor ve bunun caiz olmayacağını düşünüyorum. Gerekçelerimi yazabilirim.