İşte İnsan’dan Onur Uysal’ın haberibe göre, Sefertası taşıyan çalışanlar sayesinde işyeri yemekhaneleri; vardiya sistemi yüzünden şirket Servisleri; saha satış ekiplerinin ihtiyaçlarıyla da firma cep telefonları çıktı ortaya … 80’li yıllardan itibaren ücret paketlerine ‘yan haklar’ olarak giren bu ek faydalar, ‘Y Jenerasyonu’nun iş hayatına atılmasıyla’ sıradan ‘ve’ cazibesiz ‘bulunmaya başladı. Değişen ihtiyaçlar ve çalışan beklentileri, Şirketleri yan haklarda ‘esnek’ davranmaya itiyor.
Genç çalışanlarının gönlünü fethetmek, ek maliyet yaratmadan ilginç ve çekici yan haklar sunarak yetenek avında rakiplerle arayı açmak isteyen Şirketlerin tercihi, bu esnek yan haklar modelinden yana. Türkiye‘de yeni yeni insan kaynakları literatürüne giren bu Modele göre çalışanlar, kendilerine ayrılan belirli bir bütçeden, ihtiyaçları doğrultusunda yeni yan haklar seçebiliyor ya da ellerindekileri yenileriyle değiştirebiliyor. Böylece şirketler, çoğu zaman ek bütçe yaratmadan çalışan memnuniyetini artırabiliyor. Turkcell, Coca – Cola, GlaxoSmithKline ve AstraZeneca gibi farklı sektörlerden şirketler, sistemin Türkiye’deki ilk uygulayıcıları. Esnek yan haklar modelini Türk şirketleriyle tanıştıran insan kaynakları ve Yönetim Danışmanlığı firması Mercer Türkiye‘den Yan Haklar Danışmanlığı Direktörü Barış Tişli, uygulamanın geniş kadrolarla çalışılan şirketlerde artık ihtiyaç olduğu görüşünde.
Özellikle 1980 sonrası yıllarda doğan ve şu anda iş hayatında olan ‘Y jenerasyonu’nun farklı istek ve beklentileri, bu ihtiyacın kaynağı aslında. Artan ve çeşitlenen çalışan taleplerini, mevcut bütçeyle karşılamaya çalışan Şirketlerin başvurduğu model de genelde "esnek yan haklar" programı. Ekonomik kriz yüzünden çalışanlara ayrılan "memnuniyet bütçelerinde" kısıntıya gidilmesi de, bu Modele duyulan ihtiyacı artırıyor.
Çünkü şirketler bu modeli sayesinde çoğu zaman hiçbir ek bütçe yaratmadan Çalışanlarına yeni trendlere ve daha uygun yan haklar sunma şansı yakalıyor. Barış Tişli, uygulamayla birlikte en çok talep edilen yan hakkın Bireysel Emeklilik olduğunu ifade ediyor. Ancak tüm iş yapış biçimlerini etkileyen ‘Y’ jenerasyonunun etkisi, bu modelde de kendisini gösteriyor. Zira MSN kullanımlı yeni bir cep telefonu, ünlü markalardan alışveriş çekleri, spor merkezlerine üyelik, yaz tatili paketleri yeni kuşağın talepleri arasında üst sıralarda …
Kim ne yapıyor?
Turkcell Teknoloji alanında esnek yan haklar modelinin Türkiye’de ilk uygulayıcılarından. "Flex Menü" adı verilen esnek ek menfaatler programı 2008’den bu yana tüm Turkcell Çalışanlarına açık. Buna göre çalışanlara tek tip yan hak paketleri sunmak yerine, kendi istedikleri paketi oluşturma Özgürlüğü tanıyor. Şirket Çalışanları belirli bir bütçe dışına çıkmamak kaydıyla, toplam 17 farklı yan haktan, istediklerini seçebiliyor. Farklı kapsamlarda özel sağlık sigortası paketleri, market, teknoloji mağazası, giyim, akaryakıt vb. alanlarda kullanılmak üzere alışveriş çekleri; Bireysel Emeklilik; tatil olanakları; çocukları ya da kendileri için eğitimler; Sağlıklı Yaşam merkezlerinden alınan ayrıcalıklar bu haklardan birkaçı.
Turkcell Çalışan İlişkileri Bölüm Başkanı Meltem Kalender, Çalışanların her yıl bu paketlerde çeşitli değişikliklere gittiklerini belirtiyor göre ihtiyaçlarına: çekine ya da tatil Zira evlilik hazırlığı yapan çalışanlar teknoloji mağazası, ev tekstil yönelirken; bekarlar eğitim desteği, giyim çeki tercih ediyor. Çocuklu olanların tercihleri ise daha çok bebek mağazaları ya da süpermarkette alışverişi 40 yaş üzerindekiler bireysel emeklilik paketlerini cazip buluyor olurken yönünde.
Coca – Cola, Türkiye’deki Çalışanlarına esnek yan hak modeli sunan bir diğer firma … "U’Design" adıyla uygulanan esnek modelde ihtiyaçlar, şirket içinde yapılan bir anketle belirlenmiş. Coca – Cola Avrasya, Afrika Grup Ofisi ve Türkiye Bölgesi İK Direktörü Jonathan Muthige, çalışanlara sunulan yan hakları şöyle sıralıyor: Şirket ürünlerinden daha fazla yararlanma ESI için hayat ya da check-up, fazladan dört gün izin hakkı Sigortası … Çalışanlarımız isterlerse ellerindeki yan hakkı, bir başkasıyla da rahatlıkla değiştirebiliyor.
İlaç sektöründen GlaxoSmithKline ve AstraZeneca, Türkiye de esnek yan haklar modelini Çalışanlarına alternatif olarak sunan diğer şirketler … Yoğun bir ön araştırma ve anket çalışması sonucu hazırlanan yeni modelde, dileyen çalışan giyim ya da yemek çeklerinde kısıntı yaparak ya da sigorta paketlerinin kapsamını daraltarak, farklı ihtiyaçlarına uygun yan hakları tercih edebiliyor.
Sistem nasıl işliyor?
Mercer Türkiye Yan Haklar Danışmanlığı Direktörü Barış Tişli, kalabalık kadrolarla çalışan ilaç, Bankacılık ve hızlı tüketim sektöründeki şirketlerinin esnek yan haklar Modeline ilgi gösterdiğini belirtiyor. Tasarımı ve hayata geçirilmesi en az ay süren bu model için öncelikle şirket içinde anketler yapılıyor altı. Ardından tüm Çalışanların tercihlerini belirtebilecekleri şirket içi bir portal kuruluyor. Burada kritik olan, belirlenen bütçenin aşılmaması. Yani çalışanlar esnek yan haklar tercihlerinde sanıldığı gibi sınırsız hareket edemiyor. Ancak sağlık sigortası gibi paketlerin kapsamlarının daraltılmasıyla başka bir menfaatten yararlanılabiliyor.
Portal üzerinden genel taleplerin değerlendirilmesini takiben Bütçeleme ve Satın Alma Süreçleri başlıyor. Bu çeken Barış Tişli’ye göre çalışanlar böylece yildan Yıla değişen ihtiyaçları doğrultusunda yeni yan haklar talep edebiliyor her yıl yenilendiğine dikkat sürecin.
Türkiye’de son dönemin Trendi haline gelen esnek yan hak uygulaması, Avrupa ve Amerika’da, uzun yıllardır tercih ediliyor aslında. İngiltere ve Amerika’da yaklaşık 15 yıldır kullanılan modeli, son birkaç senedir de Doğu Avrupa ülkelerine sıçramış durumda. Üstelik bu modelin tek kullanıcısı özel şirketler değil. Örneğin Amerika’nın Georgia Eyaleti‘ndeki Kamu Çalışanları, esnek yan haklar modelinden yararlanıyor.
Belediye Çalışanları kendilerine sunulan sağlık, ya da sosyal haklardan dilediklerini seçebiliyor Eğitim. Ancak İngiltere’de faaliyet gösteren Personel ve Gelişim Enstitüsü (CIPD), esnek yan hak uygulamasını devreye sokacak insan kaynakları Yöneticilerini iki olumsuzluğa karşı uyarıyor: Yanlış anlatıldığı takdirde şirket yönetimlerinin yeni sistemi karışık ve pahalı bulacağı konusunda görüş bildiren CIPD yetkilileri, tercihlerin personelle İşveren arasında çatışmalara ve anlaşmazlıklara yol açabileceği konusunda da uyarıyor.
Barış Tişli’ye göre bu sürecin sorunsuz tamamlanması için en hassas konu, iletişim. Modelin ortaya çıkışından sonlanmasına kadar her adımda Çalışanların bilgilendirilmesi gerektiğini belirten Tişli, "Bazı çalışanlar, yan haklarının elinden alındığını ya da kısıtlamaya gidildiğini düşünebilir. Bu da, modelin inandırıcılığına ve işleyişine zarar verir. Bunun önüne geçebilmek için yönetimle çalışanlar arasında iletişimin kesintisiz olması şart" diyor .
Sistem henüz Türkiye için yeni, uygulamaya geçiren şirket sayısı az da olsa farklı sektörlerden Firmaların ilgisi Çektiği muhakkak. TURKNET İnsan Kaynakları Müdürü Aycan Emre, şu an bir Uygulamaları olmadıgını belirtiyor ama hemen ardından ekliyor böyle: "Sektör içindeki uygulamaları takip ederek esnek Modele geçiş yapabiliriz!" Bu tür bir sistem hakkındaki çekincelerini ise "Şu ana kadar tüm Çalışanların taleplerini tek tek takip edebilecek kadar kaynak ayıramadığımız için böyle bir uygulamamız olmadı. Öte yandan çalışanlar da sıkça fikir değiştirebiliyor veya bazı haklar işten çıkışlarda farklı Talepler olarak karşımıza çıkabiliyor" sözleriyle açıklıyor.
Çağrı merkezi sektöründe hizmet veren Metis’in İnsan Kaynakları, Kalite ve Eğitimden Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Nadire Tunçay da henüz bu uygulamayı hayata geçirmediklerini ancak modelin, şirketlere herhangi bir ekstra maliyet yaratmadan çalışanlar üzerinde ciddi motivasyon sağlayacağına inandığını ifade ediyor.
Meltem Kalender / Turkcell Çalışan İlişkileri Bölüm Başkanı
Çalışanlarımız "Flex Menü" ile kendilerine verilen bütçe doğrultusunda 17 farklı alandan seçim yapabiliyor. Farklı kapsamlarda oldukça zengin bir ek menfaat Menümüz var. Çalışanlarımız, her yıl ihtiyaçlarına göre ek menfaat seçimlerini değiştirebiliyor. Özellikle 40 yaş üzerindeki Çalışanlarımız arasında Bireysel Emeklilik ara ödeme alternatifi, sıkça tercih ediliyor. Esnek ek menfaat uygulamasına hem Farkındalık hem de memnuniyet sağlamak amacıyla başladık. Bunu, bütçemizi artırmadan yaptık.
Sedef Karacan Senyener / GSK Türkiye İK Direktörü
Her çalışanın istek ve beklentileri farklı olabiliyor. Bu sistem farklı istekleri karşılayabiliyor. 1 Mart 2010 itibarı ile "Esnek Yan Haklar" programımızı hayata geçirmiş olacağız. Hedefimiz, çalışan memnuniyetini ve bağlılığını artırmak. Uygulamayla birlikte çalışanlarımıza sunduğumuz en önemli hak, Bireysel Emeklilik Sistemi oldu. Yaratacakları kaynaklarla, çok Avantajlı koşullarla bu sisteme katılma şansları doğdu. "Esnek Yan Haklar" uygulamasının kapsamına BU YIL koyamadığımız ama Seneye koyabileceğimiz alternatifleri de sürekli düşünüyoruz.
Jonathan Muthige / Coca-Cola Avrasya, Afrika Grup Ofisi ve Türkiye Bölgesi İK Direktörü
Çalışanlarımız kendilerine özel bütçelerini, kişisel tercih ve ihtiyaçlarına göre yan haklar seçerek kullanıyor. Şirket ürünlerinden daha fazla yararlanma, için hayat sigortası, check-up programı, spor yardımı, hobi kursu, benzin kartı ve alışveriş çeki gibi seçenekleri satın alma imkanı sunuyoruz es "Esnek Yan Haklar" Kapsamında Bireysel Emeklilik planlarına ekstra yatırım yapma imkanı.
Feyza Aysan / AstraZeneca, İnsan Kaynakları ve İletişim Direktörü
Mayıs ayından itibaren esnek yan hak uygulamasına başlıyoruz. Yan haklar konusunda standartların ötesine geçmeyi hedefledik .. Çalışanlarımız mevcut uygulamada yan haklarından yemek yardımı veya giyim yardımı yerine ilave Bireysel Emeklilik Teminatı, check-up, eğitim yardımı veya spor yardımı gibi yeni yan haklardan faydalanmayı seçebilecek. Ayrıca sağlık sigortasıyla farklı alternatifleri seçip, vazgeçtikleri bölümler yerine farklı yeni yan haklara sahip olabilecekler. Örneğin spor yardımından faydalanmak isteyen bir çalışanımızın vazgeçmek istediği yan haklar karşılığında "açık bisiklet" talebi oldu.