İstanbul’un fethi sırasında surlara sancağı diken ilk Osmanlı askeri kimdi? Son zamanlara kadar ‘Ulubatlı Hasan’ olarak verdiğimiz bu sorunun cevabı, tarihçilerin yaptığı keşiflerle birlikte değişme yolunda.
Fatih Sultan Mehmed İstanbul’u 29 Mayıs 1453’te fethetti etmesine ama ne fetih, ne de Fatih tartışmaları bitmek biliyor. Öte yandan yeni bulunan tarihî veriler, İstanbul surlarına kadar çıkmayı başaran ilk askerin Ulubatlı Hasan olmadığını söylüyor. Uzun yıllar ders kitaplarından akademik nitelikte eserlere kadar pek çok yerde İstanbul kuşatmasında surlara sancağı diken ilk kişinin Ulubatlı Hasan olduğu yazılıyordu. Derin Tarih dergisinde yer alan bir dosyaya göre Prof. Dr. Feridun M. Emecen ise yakın bir zamanda yayınlanan ‘Menkıbe-tarih ilişkisinin çarpıcı bir örneği: İstanbul’un Fethinde surlara ilk çıkanın kimliği meselesi’ başlıklı makalesiyle bu konuya yeni bir boyut kazandırdı. Prof. Emecen, Osmanlı kaynakları esas alınacak olursa surlara sancağı ilk diken kişinin Ulubatlı Hasan değil, Karıştıran Süleyman Bey olarak araştırmacıların karşısına çıktığını söyledi. Emecen’in iddiasına göre bir Osmanlı kaynağında adı geçen tek bir asker-subay var: Karıştıran Süleyman.
OĞLU ‘BABAM DİKTİ’ DİYOR
Bu isme ilk defa oğlu Bihiştî Ahmed Sinan (ö. 1511-12?) tarafından kaleme alınan ve yazma olarak British Museum’da bulunan Tevârih-i Âl-i Osman adlı eserde yer verildiğini belirten Emecen, Bihiştî’nin İstanbul’un fethini anlattığı satırlarında Rumeli beylerinden olan babasının şehre ilk giren askerlerin başında geldiğini şöyle anlattığını kaydediyor: ‘Evvelâ hisar-ı âli-mikdâra çıkan merhûm ve mağfûr babam Süleyman Bey idi. Sancağı eline alıp evc-i âsumâna (göklere) çıkarmış, onu gözleyen sâir beyler dahi ikdâm ve ihtimâm eyleyip surlara çıkdılar.’ Emecen, bu son derece açık ve net bilginin doğrudan bir Osmanlı kaynağında geçmesinin yanında doğrulanabilir özellikler taşıması açısından da kayda değer olduğunu belirtiyor.
AÇIKÇA YAZILMIŞ
Öte yandan Tâcizâde Cafer Çelebi’nin Mahrûse-i İstanbul Fetihnâmesi’ne göre Sultan II. Mehmed, son hücum öncesi askerine bazı vaatlerde bulunurken, surlardan içeri girecek ilk askere şehrin idaresini vereceğini bildirdiği de ifade ediliyor. Netice olarak da Fetihten sonra Karıştıran Süleyman Bey’in İstanbul’un Subaşısı, bir bakıma Valisi olarak görüldüğü da hatırlatılıyor. Feridun Emecen bu bilginin bazı çağdaş Osmanlı kaynaklarıyla da desteklendiğini söylerken ‘Fatih’in tarihçisi’ olarak nitelendirebilecek olan Tursun Bey Târih-i Ebu’l-Feth adlı eserinde Karıştıran Süleyman Bey’in fetih sonrasında şehrin ilk idarecisi olduğunu açıkça yazmaktadır’ diyor.
Gerçek Ulubatlı Karıştıran Süleyman Bey
Feridun Emecen’in araştırmasının sonunda vardığı hüküm şöyle: ‘Bihiştî’nin, babası Süleyman’ı şehre ilk giren kumandan olarak takdim etmesi, dönemin kaynaklarında çeşitli yönlerden de teyid bulan daha inandırıcı bir özellik taşır. Aslında kuşatmaya şahit olmuş ve o döneme yakın eserini kaleme almış tarihçilerin ortak fikri, surlara ilk çıkanların ve bayrak dikerek artık şehrin düştüğünü gösterenlerin bir grup askerden ibaret olduğu yolundadır. Bununla beraber eğer kaynakların tahlili bir değerlendirmesi yapılırsa, o vakit surlara ilk çıkan grubun Süleyman Bey’in komutasındaki askerler olma ihtimali ağır basar.’
Yeni Şafak