Atatürk, Ermenileri soran ABD’liye ne demişti?

Dünya Hali
ABD siyaset tarihinde önemli bir rolü olan Edward Rowny’nin kitabı bu yaz çıkıyor. Kitapta Türkiye ile ilgili bölümler de varEdward Rowny ABD başkanları Nixon, Ford, Carter, Reagan ve baba Bush&...
EMOJİLE

ABD siyaset tarihinde önemli bir rolü olan Edward Rowny’nin kitabı bu yaz çıkıyor. Kitapta Türkiye ile ilgili bölümler de varEdward Rowny ABD başkanları Nixon, Ford, Carter, Reagan ve baba Bush’a danışmanlık yapmıştı.

Henüz 17 yaşında bir Amerikalı. Prag’da stajını yaptığı günlerde Ankara’daki ABD Büyükelçiliği’ne başvuruyor. Mustafa Kemal Atatürk’ü merak ettiğini ve görüşmek istediğini söylüyor. Çankaya Köşkü’ne 15 dakikalık görüşme için gelen genç Edward, 1 saatten fazla kalıyor. Atatürk, Almanya’dan ABD’ye, Hıristiyanlıktan İslamiyete kadar peş peşe sorular soran genç Amerikalıya düşüncelerini açıklıyor. Sadece bir yerde sorduğu soruya cevap alamıyor Edward. 1915 Ermeni tehciri ve yaşanan trajediyle ilgili düşüncelerini merak ediyor. Atatürk’e kendi ülkesinde yerleşik hale gelen bir sözü hatırlatarak soruya giriş yapıyor: “Annem tabaklarımızdaki yemekleri bitirmediğimizde, ‘Açlık çeken Ermenileri düşün’ der” diyor. Bunu söyledikten sonra Atatürk’ün Ermeni olayları hakkında vereceği cevabı bekliyor. Atatürk, diğer sorulara cevap verirken Ermeni olayına girmiyor. Konuyu değiştiriyor.

Her 24 Nisan, ‘Ermeni sorunu’nun gündeme geldiği tarihtir. Dünyadaki tepkiler, ABD başkanlarının yapacağı açıklamalar kaygıyla bekleniyor. 2013 24 Nisanı beklenenden sakin geçti. Atatürk’ün bu konuda neler düşündüğü, neler söylediğine ilişkin çok fazla bilgiye sahip olduğumuz söylenemez. Atatürk’ün yaşadığı dönemde kullanılmış olmasa da ‘soykırım’ benzeri yaklaşımı olmadığını biliyoruz. Nutuk’ta yer alan görüşlerinde emperyalistlerin kışkırtmalarına dikkat çekilir. Bugünkü resmi teze yakın cümleler vardır. Atatürk’ün Ermeniler tarafından öldürülen Talat ve Cemal Paşa’nın geride kalan eş ve çocuklarına Bakanlar Kurulu kararıyla maaş bağlatarak sahip çıktığını biliyoruz.
Bu yaz ABD’de ilginç bir kitap çıkıyor. Kaleme alan isim, ABD’nin yakın tarih hafızası sayılabilecek bir isim. Edward Rowny 96 yaşında, emekli bir büyükelçi. 2. Dünya, Vietnam ve Kore savaşlarında ABD ordusunda komutanlık yapmış. Sovyetler’le silah azaltma görüşmelerinde ‘Başmüzakereci’ olarak görev aldıktan sonra ABD başkanları Nixon, Ford, Carter, Reagan ve Baba Bush’a danışmanlık yapmış. Hep kritik görevler üstlenmiş bir isim. Rowney’in ‘Smokey Jone and the General’ isimli kitabında, komutanlık yaptığı Kore Savaşı’nda kahramanlık gösteren 38. Bölük Türk Birliği hakkında özel bir bölüm de yer alacak.

Hacettepe Üniversitesi öğretim üyelerinden Doç. Dr. Murat Erdoğan, uluslararası bir toplantıda tanıştığı Rowney’den Atatürk’le görüşmesinin detaylarını öğreniyor. Rowney, daha sonra e-mail yoluyla iletişim kurduğu Erdoğan’ın sorularına şu yanıtları veriyor:

KARİZMATİK VE CÖMERTTİ

Onunla bir saatten fazla geçirdiğimiz süre içinde sıcak, cömert ve zarif bir insanla görüşmüş oldum. Zaten onun keskin aklına ve büyük karizmasına hayran olmuştum. Bu karakter özellikleriyle bana gerçekten dikkate değer bir dünya lideri olduğunu hissettirdi.

ERMENİ SORUNUNU KONUŞMADI:

“Annemin bizim tabaklarımızı bitirmediğimizde ‘Açlık çeken Ermenileri düşünün’ dediğini söyledim. Atatürk hızlı bir şekilde konuyu değiştirdi.”

PİŞMANLIK SÖYLENMELİ:

Bence, Ermenilere karşı Türkiye’nin en iyi politikası 1915 yılında olanlar için kendi pişmanlığını ifade etmesi olacaktır. Böylece özür dilemeye gerek kalmaksızın Türkler ilgi ve şefkati ifade etmiş olurlar.

HIRİSTİYANLIK DAHA İYİ ADAPTE OLUYOR

Din ve İslam: Din ve İslam hakkında kısaca konuştu. Hıristiyanlığın İslamdan çok daha hızlı bir biçimde modern dünyaya adapte olduğunu söyledi. İslam’ı modern dünya ile uyumlu hale getirmek için bazı değişiklikler gerektiğini düşünüyordu.

SAVAŞTAN ENDİŞELİYDİ

Atatürk bana Berlin’deki olimpiyat ziyaretimi sordu. Ben de kaygılarımı dile getirdim. Atatürk de savaş çıkmasından endişe ettiğini, bundan Türkiye’nin kendisini koruması için çaba gösterdiğini ifade etti.

ABD’YE BAKIŞI

Cumhurbaşkanı Atatürk ABD’yi çok övdü. Onun için ABD’nin dini inançlar ile kurduğu denge çok önemliydi.

Radikal