Yelken, rüzgâr gücünden yararlanarak geniş yüzey oluşturacak biçimde yan yana dikilen ve teknenin direğine uygun biçimde takılarak onu hareket ettiren kumaş veya şeritlerin tümü.
Rüzgâr prensibi
Bernoulli’nin prensibine göre rüzgâr açısının yelkenin yüzeyindeki yüküne bağlı olarak, yelkenin bir tarafında diğerinden daha fazla hava basıncı oluşur. Bu basınç farkı kaldırma gücü yaratarak yelkeni düşük basıncın olduğu tarafa iter. Omurga (veya borda merkezi) yelken üzerindeki bu yanal gücü yelkenlinin yana yatarak ileri doğru hareketine dönüştürür.
Bernoulli denklemi kullanılarak bulunan basınç farkı, tekneye aktarılan itkinin bir kısmını oluşturmaktadır. Asıl itki, momentumun korunumu sayesinde oluşur. Rüzgâr hareket halindeki hava moleküllerinden oluşmaktadır. Bu moleküller sahip oldukları hız ve kütle sayesinde belli bir momentum ile yelkene çarparlar. Yelkenin önünden giren rüzgâr, arka tarafından çıkarken momentumunun bir kısmını tekneye yelken vasıtasıyla iletir ve hızı yavaşlar. Tekne kendi ağırlığı oranında kazandığı bu momentumu harekete çevirir. Bu hareketin yan bileşenleri salma ile dengelenir, ileri yönlü bileşeni ise teknenin hız kazanmasıyla dengelenir.
Yelkenli tekne tarihi
Yelkenli tekne MÖ 2400’lerde Mısırlılar tarafından icat edilmiştir. İlk yelkenin malzemesi papirüstür. Mısırlıların ardından, Polinezyalılar kanolarında rüzgâr teknolojisini kullanmışlardır. Yelkenli tekneler daha sonra Roma, Yunan, Çin, İspanyol, Portekiz, Fransız ve İngilizler tarafından benimsenmiştir. İlk yat yarışları 1660 yılında İngiltere’de organize edilmiş, yarış o zamanın York Dükü ve 2. Charles’ın sahip oldukları yelkenli tekneler arasında geçmiştir. 1749 yılında Galler prensi tarafından ilk yelken trofisi (trophy) düzenlenmiştir. İlk kez 1851 yılında yapılan Hundred Guineas Kupası yarışlarını ABD takımı birincilikle bitirmiştir. Bu kupanın ismi daha sonra America’s Cup (Amerika Kupası) olarak değiştirilmiştir. 20. yüzyılda ünlü araştırmacılar ve gezginler (örneğin Slocum, Chichester, Moitessier ve Tabarly) yelken sporunun popülerliğini artırdılar. Bugün yelken hem hobi hem de spor olarak pek çok kişi tarafından benimsenmektedir. Yelken sporu 1896 yılında Olimpiyatlardaki yerini almıştır. Yelken yarışları ve uluslararası müsabakalar Uluslararası Yelken Federasyonu tarafından düzenlenmektedir. Türkiye’de yelkenin özerk örgütü Türkiye Yelken Federasyonu’dur (TYF) ve merkezi İngiltere’de bulunan ISAF’a (İnternational Sailing Asosation Federation) bağlı olarak çalışır.
Seyir şekilleri
* Orsa
* Dar Apaz
* Apaz
* Geniş Apaz
* Pupa
Yelken Yarışları
Yelken yarışları üç ayrı kategoride toplanmaktadır.
1 – Regatta olimpik yarışları
2 – Okyanus yarışları
3 – Maç (ya da kafa kafaya yarış)
Yarışma kuralları tüm yelkenli tekne kategorilerinde aynı şekilde uygulanır. Yarışmalara erkekler ve kadınlar (özel yarışlar dışında) katılabilirler.
Yarışmaların olimpik seyri üçgen şeklindedir ve seyir denize atılan şamandıralar ile belirlenir. Yarışmanın yönü rüzgârın estiği yöne göre belirlenir. Yarışma mesafesi yarışılan yelkenli tekne kategorisine göre değişir.
Olimpik yarışlarda 9 ayrı yelkenli tekne kategorisi vardır: