Kemik iliği/kök hücresi, kemik iliği ve kan hücrelerini üreten hücrelere verilen ad. Kan hücreleri dokulara oksijen taşıyan ya da mikroplara karşı vücudu savunan ve kanamadan koruyan hücrelerden oluşur. Kemik iliğinin çalışmaması durumunda kan hücrelerinde azalma olur ve hastanın hayatı buna bağlı olarak tehlikeye girer. Kemik iliği naklinde öncelikle hastanın kemik iliği tamamen veya kısmen boşaltılır. Doku grubu uyumlu ve tamamen sağlıklı bir kişiden alınan kök hücreleri buraya yerleştirilir. Çoğalarak habis ve selim birçok hastalık ortadan kaldırılır. Kök hücre nakli bu işlemlerin tümüne verilen addır.
KEMİK İLİĞİ NAKLİ KÖK HÜCRELERİN NAKLİDİR
Halk arasında kemik iliği nakli olarak bilinen işlem aslında kemik iliği, dolaşan kan, kordon kanı gibi kaynaklardan toplanan kök hücrelerin naklidir. Kan hücrelerinden olan alyuvarlar vücut için hayati önem taşıyan oksijeni dokulara taşımakla görevlidir. Bir başka kan hücresi olan akyuvarlar ise enfeksiyonlarla mücadelede etkendir. Diğer kan hücresi trombositlerin görevi kanama kontrolüne yardımcı olmaktır. Sağlıklı bir insan için alyuvar, akyuvar ve trombositlerin düzenli çalışması gerekir. Kemik iliği alınan kişilerde kısa süreli, hafif-orta düzeyde ağrı ve halsizlik görülebilir. Eğer kandan kök hücre toplanırsa, kök hücreleri artıran bir ilaç kullanılır. Bu ilaç kısa süreli kemik ve baş ağrısı ile bulantıya neden oluşturabilir.
VERİCİ İÇİN BİR RİSK YOK
Verici için herhangi bir risk yoktur. Vücudunuz 1-2 haftada eksileni tamamlar, uzun süreli bir eksiklik oluşmaz.
Kemik iliği nakil şekilleri ise şunlar:
– Hastanın kendisinden kendisine (otolog),
– Bir başkasından hastaya (allojenik). Allojenik kemik iliği nakli, doku uyumlu akrabadan veya akraba dışı birisinden olabilir.
Başkasından yapılan nakillerde öncellikle tam uyumlu, tam uyumlu (8/8) verici yok ise tam uyuma yakın (7/8 veya 9/10) veya kısmi (yarı yarıya uyumlu) doku uyumlu vericilerden yararlanılır. Bu kişiler öncelikle aile bireyleri veya uygun aile bireyi vericisi yok ise akraba olmayan vericiler olabilir. Göbek bağı kanından yapılan nakillerde ise uyum 6/6, 5/6 veya 4/6 düzeyinde olabilir. Ancak burada seçim de ek olarak bankalardaki kordon kanlarının hücre miktarı, saklanma yılı vb. başka özellikler ile HLA uyumu birlikte değerlendirilir.
HANGİ HASTALIKLAR KEMİK İLİĞİ NAKLİNİ GEREKTİRİR?
– Lösemi ve Lenfomalar
– Myelodisplastik sendrom ve myeloproliferatif hastalıklar
– Ciddi aplastik anemi ve diğer kemik iliği yetmezliği durumları
– Hürler Sendromu ve diğer genetik metabolik bozukluklar
– Ciddi kombine immün yetmezlik ve diğer genetik immün sistem bozuklukları
– Multiple myeloma ve bazı durumlarda diğer plazma hücre bozuklukları
– Hemoglobinopatiler