İyi de oldu! Çünkü bu hastalığı ne biz hekimler yeteri kadar ciddiye alıyorduk, ne de halkımız hangi sorunların bu hastalığa işaret ettiği konusunda yeteri kadar bilgi sahibiydi.
Kısacası yalnız hastaların değil biz hekimlerin de biraz “cahil!” kaldıkları bir sağlık problemi idi Çölyak hastalığı.
Hastalığın çok farklı belirtileri var. Can sıkıcı belirtilerle seyredenlerinin yanında sessiz ve derinden gidenleri, atipik görünenleri hatta başka bir amaçla yapılan sağlık taramaları esnasında tesadüfen teşhis konulanları olabiliyor. Hastalık herhangi bir yaşta ortaya çıkabiliyor. Yağlı ishal, karında şişlik, kilo alamama, kansızlık gibi belirtileri var. Bu, klasik tipi ve neredeyse doğumu takiben ilk bir yıl içinde fark edilip, teşhisi konuyor.
Hastalık, bazı hastalarda daha sessiz ve derinden seyrediyor. Bunlarda yağlı ishal, karında şişlik, kilo kaybı pek olmuyor. En önemli bulgu gelişme geriliği oluyor. Özellikle “boyun uzamaması” yani “gelişme geriliği” bazen tek işaret olabiliyor.
Bazen de teşhis, tesadüfen anemi (kansızlık), boy kısalığı, depresyon, bir cilt hastalığının ya da ağızda tekrarlayan yaraların araştırılması sırasında konuyor.
SEBEBİ NE?
Hastalığın temel nedeni olarak “buğdayda bulunan glutene karşı ince bağırsak hücrelerinde mevcut hassasiyet” gösteriliyor. Bazı hastalarda çavdardaki sekalin, arpadaki hordein ve yulaftaki avenin proteinlerine karşı da hassasiyet bulunabiliyor. İnce bağırsak emici hücrelerinin yüzeyi bu maddelerle karşılaştığında adeta törpülenip köreliyor. Dolayısıyla öncelikle yağlar olmak üzere bazı yağların emilimi aksamaya başlıyor.
Karındaki şişliğin, yağlı ishal ataklarının, büyüme geriliği, kansızlık, boy kısalığı gibi problemlerin nedeni bu.
Hastalığın bazı sistemik belirtilerinin de olmasının nedeni ise bağışıklık sisteminin buğday proteinine karşı gösterdiği tepkilerden kaynaklanıyor. Kısacası Çölyak hastalığının farklı tipleri, farklı yüzleri var! Kansızlığınız bir türlü düzelmiyorsa, gaz, şişkinlik, ishal yakınmalarınız tekrarlayıp duruyorsa, bebeğiniz, çocuğunuz kilo almıyor, büyüyüp gelişmiyor, boyu uzamıyorsa, sebep Çölyak Hastalığı olabilir, aklınızda olsun…
Hasta sayısı artıyor
Çölyak hastalığının popüler hale gelmesinin, son yıllarda daha sık konuşulmaya başlamasının bana göre nedenleri: Hastalığın gerçekten eskiye oranla daha sık görülmeye başlaması. İşin uzmanları da hastalığın ciddi bir artış gösterdiği düşüncesindeler. Bu artışı yalnızca teşhis olanaklarının artmasıyla izah etmek zor. Beslenme uzmanları ve metabolizma alanında çalışan araştırmacılar artışın daha ziyade beyaz un içerikli pasta, fırın ürünleri, pastane ürünleri, gofret, bisküvi ve benzeri yiyeceklerin eskisinden daha sık kullanılmasını, salata ve yemek soslarına, çorbalara beyaz un eklenmesini gösteriyorlar. Tabi ki başka nedenler de olabilir.
Teşhisi kolay!
Çölyak hastalığının teşhisi eskiye oranla şimdi daha kolay. Üç ayrı kan testi teşhis koymaya yetiyor. Daha doğrusu bu testler (anti-gliadin İgA, anti-endomisyon İgA, anti-doku trasngluteminazi İgA) pozitif bulunursa tanıyı kesinleştirmek amacıyla ince bağırsak biyopsisi yapılıyor ve patolojik tanıya göre hareket ediliyor.
Çölyak hastalığından şüphelenildiğinde başvurulan bir başka yöntem de şu: Kuşkulu durumlarda diyetten buğday unu içeren her türlü besin çıkarılıyor. Yani siz glutensiz bir diyet uyguluyorsunuz. Bu diyeti uyguladığınız sürede şikâyetleriniz geçiyorsa teşhis bakımından doğru yoldasınız demektir. Eğer diyetinizi bozduğunuzda şikayetleriniz tekrarlıyorsa teşhisin hemen hemen kesin olduğundan kuşkunuz olmasın.
Prof.Dr. Osman MÜFTÜOĞLU