Artık Sanal Bağımlıyız!..

Yetişkin Sağlığı
Hazırlayan: Gülay Gümüş Gelişen teknoloji ile hayatımıza giren terimlerden biri Sanal Bağımlılık. Madde bağımlılığı kadar tehlikeli olan sanal bağımlılık, özellikle gençleri kendine esir ediyor. Yurt ...
EMOJİLE

Hazırlayan: Gülay Gümüş

Gelişen teknoloji ile hayatımıza giren terimlerden biri Sanal Bağımlılık. Madde bağımlılığı kadar tehlikeli olan sanal bağımlılık, özellikle gençleri kendine esir ediyor. Yurt dışında kurulan sanal bağımlılık tedavi merkezleri her geçen gün artarken, ülkemizde de benzer merkezler kurulmaya başladı.

Madde bağımlılığı söz konusu olduğunda hemen herkesin tavrı benzerdir herhalde. Kimse çocuğunun alkol ya da uyuşturucu bağımlısı olduğunu görmek istemez. Özellikle söz konusu olan uyuşturucu olunca, tepkiler daha büyük olur. Çağımızın hastalığı olan sanal bağımlılık, madde bağımlılığı kadar tehlikeli olmasına rağmen, evimizin içinde hatta başköşesinden sinsice bizi bekleyen bir tehlike. Hepimizin zaman zaman kullandığı bu teknolojik aletler nasıl bağımlılık yapar, sanal bağımlık nedir, belirtileri nelerdir ve tedavisi nasıl yapılır? İşte tüm bu soruların cevapları yazımızda.

ABD Stanford Üniversitesi‘nde yapılan bir araştırmaya göre, Amerikalı internet kullanıcılarının yüzde 14’ü, sanal bağımlılık belirtileri gösteriyor. Ankete katılanların yüzde 68.9’u kendilerini düzenli internet kullanıcıları olarak tanıtırken, katılımcıların yüzde 6’sı internette uzun zaman geçirmelerinden dolayı ilişkilerinin zarar gördüğünü belirtiyor. Yüzde 14’ü de internetten birkaç gün uzak kalmalarının zor olduğunu söylüyor.

Türkiye’de bu konuda yapılmış detaylı bir çalışma ise henüz yok. Fakat internet abonelerinin ve internet cafelerin sayısı düşünüldüğünde, benzer tabloların Türkiye için de geçerli olma ihtimali yüksek görünüyor. Öyle ki ilk sanal bağımlılık tedavi merkezimiz bile kurulmuş durumda.

SANAL BAĞIMLILIĞIN NEDENLERİ NELERDİR?

Öncelikle sanal bağımlılık denildiğinde akla ilk internet gelse de, televizyon ve cep telefonunun da sanal bağımlılık kapsamında değerlendirildiğini belirtelim.

Sanal bağımlılığın nedenleri, madde bağımlılığından çok da farklı değil. Kişi, madde bağımlılığında olduğu gibi keyif almak amacıyla internet ya da televizyona yöneliyor. Ama bir müddet sonra keyif almasa da onu ihtiyaç gibi görüyor. Bazı durumlarda da negatif duyguları gidermek için kullanıyor ve beyindeki ödül ceza sistemi bozuluyor. Buna davranışsal bağımlılık deniliyor.

İNTERNETE HER GİREN SANAL BAĞIMLI MIDIR?

Sanal bağımlılığın belirtileri nelerdir?

Eminim her gün az ya da çok televizyon, internet ve cep telefonu kullanan kişiler olarak bağımlılığın belirtilerini merak ediyorsunuz. Her internete giren sanal bağımlı mıdır? Bunun kriteri nedir?

Prof. Dr. Nevzat Tarhan, madde bağımlılığının kriterleri ile sanal bağımlılığın kriterlerinin aynı olduğunu söylüyor. Bunlardan biri zararlı kullanım. 24 saat aralıksız bilgisayar kullanıp kalp krizi geçirenleri hepiniz duymuşsunuzdur… Kişiye zarar verecek derecede kullanım, bağımlılığın belirtilerinden biri.

Bir diğer belirti ise tehlikeli kullanım. Örneğin alkollü araba kullanmak tehlikelidir ama kişi alkollü olduğu halde araba kullanır. Bu bağımlılık işaretidir. Aynı bunun gibi, diyelim ki çocuk sınıfta kalacak, dersleri kötü ama oturmuş bilgisayar oyunu oynuyor. Diğer taraftan, o olmadığı zaman kendini kötü hissediyor, adeta krize giriyor. Yoksunluk belirtileri gösteriyor. Bir yere gider, internete ulaşamazsa sinirli, hırçın oluyor, ortalığı birbirine katıyor. Bu da bağımlılık belirtisi.

Diğer belirti de, kişinin o şeye ulaşmak için akla uygun olmayacak tehlikeleri göze alması.
Örneğin kişi, bilgisayarın bir parçası için geç saatte başka bir şehre gitmeyi bile göze alıyorsa, bu bir bağımlılık işaretidir. Akla çok uygun olmayacak derecede risklere girer. Bu kriterler bağımlılıkta da geçerlidir. Beyinde ödül ceza mekanizması bozulur. Aynı madde kullanımındaki gibi.

Bazı uzmanlara göre ise internette harcadığınız zaman haftada 18 saati geçiyorsa ‘internet bağımlılığı‘ riski taşıyan kişiler grubunda sayılıyorsunuz.

YASAKLAMAK ÇÖZÜM DEĞİL

Sanal bağımlılığın tedavisi nedir?

Prof. Dr. Nevzat Tarhan, bağımlılık belirtileri ortaya çıktıktan sonra uzman yardımı almak gerektiğini söylüyor. “Bağımlılık başladıysa anne baba bir şey yapamaz. Uzman yardımı gerekir. Hastaneye yatırmak gerekir hatta. Hastaneye yatırılıyor, bilgisayarlı eğitim modülleri ile o kişilerde bağımlılık, dürtü kontrol çalışması yapıyoruz. Beynin ön bölgesinde “dur, düşün, yap” ile ilgili frontal lob güçlendirmesi yapıyoruz. Normalde durup, düşünüp bir şeyi öyle yapar insan. Dur düşün konuş, dur, düşün, yap gibi. Bu kişiler dur, yap, ondan sonra düşün yaparlar.”

Uzmanlara göre bağımlılık ortaya çıkmadan önce yapılması gerekenler çok daha önemli. Yasaklamak kesinlikle çözüm değil. Kişiye zarar vereceği için bir şeyi yasaklanmaktansa, bilinçli kullanmayı öğretmek daha makul bir yaklaşım. Burada da aile çocuğa davranışları ile örnek olmalı. İnternetin zararlarından bahsederken tüm zamanını internet başında geçiren bir baba, asla çocuğunu bağımlılıktan koruyamaz.

Türkiye’nin ilk sanal bağımlılık tedavi merkezi

Prof. Dr. Nevzat Tarhan tarafından kurulan SABATEM, (Sanal bağımlılık tedavi merkezi) ülkemizde bu alandaki boşluğu doldurmayı hedefliyor. Bu tür hastaların sıklıkla hastanelerine geldiğini anlatan Tarhan, bu merkezin ciddi bir ihtiyacın ürünü olduğunu söylüyor. Sanal Bağımlılık Tedavi Merkezi ile ilgili detaylı bilgiye bu linkten ulaşabilirsiniz.