Madde bağımlılığı türleri ile mücadele amacıyla ilk kurulan sivil toplum örgütü Hilâl-i Ahdar (Yeşilay) değil, Karadeniz Ereğlisi Osmanlı İçki Düşmanları Cemiyeti. Cemiyet, üyelerini içki kullanmış ancak tövbe etmiş ve hiç içki kullanmamış olanlardan oluşturuyordu.
Türkiye’de alkol ve diğer madde bağımlılığı türleri ile mücadele amacıyla ilk kurulan sivil toplum örgütünün Hilâl-i Ahdar (Yeşilay) olduğu biliniyordu. Ancak Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü doktora öğrencisi Cem Karakılıç, araştırmaları sonucunda Hilâl-i Ahdar’dan 11 yıl önce kurulan Karadeniz Ereğlisi Osmanlı İçki Düşmanları Cemiyeti’nin alkollü içki ve madde bağımlılığıyla mücadeleyi gaye edinen ilk teşkilat olduğunu ortaya koydu.
Karadeniz Ereğlisi Os-manlı İçki Düşmanları Ce-miyeti’nin tüzüğünde üye seçimiyle ilgili dikkat çekici ayrıntılar bulunuyor. Yedi üyeli bir idare meclisi ile yönetilen cemiyet, üyelerinden beşini mutlaka içki kullanmış ve tövbe etmiş, ikisini ise hiç içki kullanmamış olanlardan oluşturuyordu. Bu sayede cemiyet, sağlığa zararı olduğu kadar, sosyal hayatta da derin yaralar açan maddelerin zararlarını canlı örneklerle insanlara daha etkili bir biçimde anlatmayı hedefledi.
Araştırmacı Cem Karakılıç, Karadeniz Ereğlisi Osmanlı İçki Düşmanları Cemiyeti’nin sadece ilk olması nedeniyle değil, kuruluş fikri ve felsefesi açısından da kendisinden önceki teşebbüsler arasında önemli bir yere sahip olduğunu belirtti. Zararlı maddelerle mücadelenin o güne kadar devlet adamlarının eliyle yapıldığını hatırlatan Karakılıç, bu cemiyetle birlikte madde bağımlılığıyla mücadelenin halka mal edildiğini ve mücadelenin özellikle sağlık gerekçesine dayandırıldığını söyledi.
İçkiyle birlikte tütün, afyon, kahve hatta çay gibi bağımlılık oluşturan maddelerle topyekûn bir mücadeleyi kendisine gaye edinen cemiyet, hedef kitle olarak çocukları seçer. Özellikle okul çocuklarının alkol tuzağına düşmemesi için gerekli tedbirleri almayı uygun gören cemiyet, bu amaçla yayımladığı gazete ve dağıttığı küçük risalelerle de halkı bilinçlendirmeye çalışır. Madde bağımlılarının nefret ve kinle değil, şefkat ve merhametle tedavi edileceği fikrinden yola çıkarak, onları ikna yoluyla bu bağımlılıktan kurtarmayı hedefler.
Sözünde duramayan madde bağımlılarına nakit cezası uygulandı
Karadeniz Ereğlisi Osmanlı İçki Düşmanları Cemiyeti, siyasetçi Tunalı Hilmi Bey’in destek ve teşvikiyle kuruldu. Cemiyet, madde bağımlılığından vazgeçmesine rağmen sözünde duramayan kişilere nakit cezası uyguladı. Cemiyet üyeleri tövbesini defalarca bozup sarhoşluğa dönenleri dahi bu halden kurtarmayı boyunlarına borç, bir arkadaşlık görevi olarak kabul etti. Cemiyet, ikna, tövbe, para cezası gibi tedbirleri, madde bağımlılığıyla mücadele hususunda kullanan ilk teşebbüs oldu, bu özelliğiyle kendisinden sonra kurulan cemiyetlere de örnek teşkil etti.
Zaman