Toplumun yaklaşık yüzde 80’inin yaşamının bir bölümünde mutlaka yakındığı kabızlık şikayeti, önemsenmesi gereken bir sağlık sorunudur.
İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Yavuz Baykal anlatıyor:
“Sağlıklı kişilerin her gün bir kez tuvalete çıkması gerekir” şeklindeki yaygın ve yanlış kanı ise pek çok kişinin kendinde kabızlık olduğunu düşünmesine ve bilinçsizce laksatif ilaçları kullanmasına yol açmaktadır.
Kabızlık genelde haftada üç kereden az ve az miktarda, katı dışkılamaya yol açan bağırsak alışkanlığı bozukluğudur. Kabızlığı olan kişiler için dışkılama, zahmetli ve ağrılı bir durumdur. Pek çok kişi aslında normal bağırsak alışkanlığına sahip olmalarına karşın, her gün dışkılamaya çıkmadıkları için kabızlık çektiklerini sanmaktadırlar.
Ne var ki dışkılama sayısı ve miktarı konusunda “herkes için geçerli bir normal” aralık mevcut değildir. Çoğu durumda kabızlık kendiliğinden geçen ve ciddi sorunlara yol açmayan bir rahatsızlıktır. Kısa kabızlık dönemleri tamamen normaldir.
Kabızlığa neden olan durumlar nelerdir?
Kabızlık kadınlarda, çocuklarda ve 65 yaş üstü kimselerde daha sık görülür. Gebelik- doğum ve ameliyat sonrası dönemlerde de görülme sıklığı artar. Kabızlığı anlamak için kalın bağırsağın nasıl çalıştığı hakkında bilgi sahibi olmak gereklidir.
Alınan gıdalar kalın bağırsakta ilerlerken içerdikleri sıvılar bağırsak duvarı tarafından emilir. Bağırsak duvarındaki kasların hareketleriyle dışkı makat yönünde itilir. Çıkışa geldiğinde sıvı içeriğini kaybetmiş dışkı katı hale gelmiştir.
Kalın bağırsakta emilen sıvı miktarı artarsa dışkı iyice kuru ve katı hale gelir. Bağırsaktaki kas hareketleri azalmış veya düzensizleşmişse dışkının bağırsak içinde ilerlemesi yavaşlar ve kaybettiği sıvı miktarı artar.
Kabızlığın en sık gözlenen nedenleri şunlardır:
-Yiyeceklerle yetersiz miktarda lif alınması,
-Yetersiz sıvı tüketimi,
-Hareketsiz bir yaşam tarzı,
-İlaca bağlı yan etkiler,
-Bağırsak işlevini bozan hastalıklar.
-Yanlış müshil kullanımı
-Yaşa bağlı değişiklikler
-Dışkılarken ıkınmaktan kaçınmak
-Multiple sklerozis, lupus, şeker hastalığı gibi bazı hastalıklar,
-Kronik idiyopatik kabızlık gibi bazı özel hastalıklar,
-Kalın bağırsak veya makattaki (hemoroid gibi) bazı rahatsızlıklar.
Kabızlık ciddi sorunlara yol açabilir mi?
Bazen ciddi sorunlara neden olabilir. Bunlar arasında en sık karşılaşılanları zorlayıcı bağırsak hareketlerine bağlı olarak ortaya çıkan hemoroidler ve katı dışkının anüs çevresindeki kas ve deride yırtıklar yaratmasına bağlı makat cilt yırtıklarıdır (anal fissürler).
Aşırı ıkınma bazen küçük bir bağırsak katlantısının makat dışına çıkmasına neden olur (rektal prolapsus). Eğer çıkışta sertleşmiş fazla miktarda dışkı birikirse bunun ıkınma ile atılması mümkün olmaz ve dışkı taşlaşması ortaya çıkar. Bu genellikle yaşlılarda ve küçük çocuklarda gözlenen bir durumdur. Tedavisi için ağız veya makat yolu ile uygulanan yağlarla dışkının yumuşatılması ve parmakla mekanik olarak çıkarılması gereklidir.
Kabızlık nedeniyle hekime başvurulduğunda hangi testler gereklidir?
Genellikle basit bir tıbbi öyküleme alınması ve fizik muayene yeterlidir. Ancak duruma göre aşağıdaki testlerden bir veya birkaçının yapılması gerekli olabilir:
-Tiroid bozuklukları gibi bazı hastalıkları belirlemek için kan testleri,
-Yaşlı hastalarda görülme sıklığı arttığı için bağırsak tümörlerini dışlamak için dışkı incelemeleri ve baryumlu bağırsak grafisi gibi bazı radyolojik incelemeler,
-Bağırsaklarınızın bir bölümünü doğrudan gözle incelemek için sigmoidoskopi veya kolonoskopi gibi endoskopik muayeneler.
Kabızlık tedavisinde neler yer almalıdır?
Her ne kadar tedavi hastalığın süresine, nedeni ve ağırlığına bağlı olarak değişse de çoğu olguda beslenme ve yaşam tarzında yapılacak ufak tefek değişiklikler bulguları geçirmek ve tekrarını önlemek için yeterli olacaktır.
Diyet
Yumuşak ve yeterli sıvı içeren bir dışkı oluşturmak için diyetle her gün 20-35 gram lif alınması gereklidir. Uygun diyet hekim veya diyetisyen tarafından planlanabilir. Fasulye, yulaf ve mısır gevrekleri, taze meyveler, kuşkonmaz, lahana, havuç gibi sebzeler yüksek miktarda lif içerir. Kabızlığa yatkın kimselerde dondurma, peynir, et gibi lif içeriği son derece az besinlerin alımını sınırlamak gereklidir.
Yaşam tarzı değişiklikleri
Her gün yeterli miktarda su, meyve suyu gibi sıvıları almak, çorba vs. sıvı yiyecekleri tüketmek, düzenli egzersiz yapma gibi alışkanlıklar edinmek bağırsak hareketlerine yardımcı olacaktır. Bunların yanında tuvalet için yeterli zaman ayırmak ve dışkılama sırasında bağırsakları boşaltmak için ıkınmaktan kaçınmamak gereklidir.
Müshiller
Çoğu hastada müshillerin kullanımı gerekli değildir. Ancak yukarıda bahsedilen diyet ve yaşam tarzı değişikliklerini yerine getirmelerine rağmen hala kabızlık çeken bir grup hastada bir süre için müshillerin kullanımı gerekebilir.
Kullanımda değişik biçimlerde (toz, hap, şurup, ciklet) ve değişik içerikte (kitle oluşturucu, uyarıcı, tuzlu vs.) pek çok müshil bulunmaktadır. Hangi hastaların, hangi tipte ve süre ile müshil kullanmaları gerektiğine ancak bir hekim karar verebilir.
Uzun süreli müshil kullanımı bağırsak alışkanlığını değiştireceğinden bağımlılık yaratır. Müshil bağımlılığı oluşan hastalarda müshillerin kullanımına yavaş yavaş son verilmelidir. Bu sürecin hekim gözetiminde gerçekleştirilmesi gerekir. Çoğu kimsede müshillerin bu yolla yavaş yavaş kesilmesi sonrasında bağırsak normal kasılabilirliğine ve alışkanlığına kavuşur.
Kabızlığın tedavisinde başka yollar var mı?
Eğer kabızlığa yol açan bir neden saptanabildiyse, tedavi bu özel nedene yönelik yapılabilir. Örneğin kullanılan bir ilaca bağlı olarak kabızlık ortaya çıktıysa hekiminiz bu ilacı değiştirebilir ya da kesebilir.
Rektal prolapsus veya hemoroid gibi bir komplikasyon ortaya çıktıysa (bu durumlar makatta ağrı yaratarak dışkılamayı ağrılı hale getirir ve kabızlığa katkıda bulunur) bunların düzeltilmesi için cerrahi tedavi önerebilir.
Makat bölgesindeki kaslarında işlev bozukluğu bulunan ve buna bağlı kabızlığı olan hastalarda geri dönüm (biofeedback) çalışması yapılabilir. Doğrudan kalın bağırsağın hastalığına bağlı kabızlıklarda bağırsağın bir bölümünün alınması gerekebilir.
BİLMENİZ GEREKENLER
-Hemen herkes yaşmının bir bölümünde kabızlıktan yakınır.
-Pek çok kişi -bağırsak hareketleri tamamen normal olsa da- kendilerinde kabızlık bulunduğunu sanmaktadır.
-Kabızlığın en yaygın nedenleri, alınan gıdalardaki eksiklikler ve hareketsiz bir yaşam sürmedir.
-İlaçlar, müshil ilaçlarının yanlış kullanımı, bazı bağırsak hastalıkları kabızlığın sık rastlanan diğer nedenleridir.
-Basit bir tıbbi öyküleme ve fizik muayene, tanı ve ne tür bir önlem alınması gerektiğini belirlemede genellikle yeterlidir.
-Çoğu olguda dengeli ve liften zengin gıdalarla beslenmek; bol sıvı almak, düzenli egzersiz yapmak şikayetlerin geçmesini sağlar.
-Bağırsak alışkanlıklarının zaman zaman değişiklik göstermesi normaldir. Ancak belirgin ve uzun süren bağırsak alışkanlığı değişikliklerinde hekime başvurmak gereklidir.
-Müshil kullanımı ancak bazı hastalarda ve belirli bir süre için gereklidir. Hekim kontrolünden uzak, uzun süreli müshil kullanımı zararlıdır.
Akşam