Eurovision Nedir?
Eurovision Şarkı Yarışması, Avrupa Yayın Birliği (EBU)’nin her yıl Avrupa ülkeleri arasında düzenlediği dünyanın en ünlü ve uzun soluklu şarkı yarışmasıdır. 1956’da başlayan Eurovision macerası, İtalya’nın ünlü Sanremo Şarkı Festivali’nde doğdu. 24 Mayıs 1956’da İsviçre’nin Lugano kentindeki Kursaal Tiyatrosu’nda gerçekleştirilen ilk gecede İsviçre, Hollanda, Belçika, (Batı) Almanya, Fransa, Lüksemburg ve İtalya "ikişer şarkı" ile yarıştılar ve ev sahibi ülke İsviçre’den Lys Assia, "Refrain" adlı şarkı ile ilk Eurovision birincisi olarak tarihe geçti. Eurovision Şarkı Yarışmalarında kazanan ülkenin, bir sonraki yılın organizasyonunu düzenlemesi, birkaç istsina dışında, hiç bozulmayan bir gelenektir. Bugüne değin İrlanda tam 7 kez birinci olarak yarışmaya en çok ev sahipliği yapan ülke oldu. Britanya, Fransa ve Lüksemburg 5, İsveç ve Hollanda ise tam 4 kez bu yarışmayı kazandı. Türkiye de dahil olmak üzere bir çok ülke ise ancak bir veya iki kez birinci olabildi. Finlandiya ve Portekiz gibi uzun yıllardır bu yarışmaya katılan ve önemli bir derece alamayan ülkeler ile birlikte, Letonya ve Ukrayna gibi Eurovision macerasına henüz atılmışken yarışmayı kazanmış çok yeni ülkeler de var.
EBU’nun tahminine göre Eurovision, her yıl ortalama 250 milyon TV seyircisi tarafından izlenmekte ve bu sayı her yıl giderek artmaktadır. Ülkelerin çoğu Eurovision’a göndermek üzere her yıl ulusal yarışma düzenliyor ve şarkının belirlenmesi için, artık günümüzde her alanda yaygınlaşan halk oylamasına başvuruyor. Buna karşın bazı ülkeler ise doğrudan sanatçıyı seçerek beste siparişi vermeyi tercih ediyor. Halkın telefon, vb iletişim kanalları ile oylamaya katılması anlamına gelen "televoting", 1997’de Dublin’deki yarışmada ilk kez uygulamaya konulan ve 2003 yılından itibaren de yarışmaya katılan tüm ülkeler için zorunluluğu olan bir kural. Ancak yarışma, en önemli dönüm noktasını 2004 yılında geçti. Tarihin garip cilvesidir, ilk kez Türkiye’nin ev sahipliğine denk gelen 2004 yılından itibaren Eurovision Şarkı Yarışması artık 2 aşamalı olarak gerçekleşmektedir. Bir başka ifade ile artık her yıl bir değil, iki tane Eurovision yapılıyor diyebiliriz! İkinci aşama olan büyük finale, önceki yılın en başarılı 10 ülkesi ile birlikte, yarışmaya en çok finansal katkıda bulunan ve EBU tarafından 4 büyük olarak adlandırılan Britanya, Fransa, Almanya ve İspanya doğrudan katılmakta, finale kalan diğer şarkılar ise yarışmanın birinci aşaması olarak görülen ve bir bakıma yarı final olarak adlandırabileceğimiz eleme gecesinde (qualifier round) belli olmaktadır.
Türk EUROVISION TARİHİ
Eurovision’da iki kez sonuncu olan Türkiye, dört kez de yarışmaya katılmadı. Yarışmayı uzun yıllar çift rakamlı sıralarda tamamlayan Türkiye, ilk defa 1986 yılında tek haneli sonuca ulaştı ve nihayet 2003’te Sertab Erener’in ”Every Way That I Can” parçasıyla birinciliği aldı.
Türkiye, Avrupa ülkeleri arasında düzenlenen dünyanın en ünlü ve uzun soluklu şarkı yarışmasında 1975 yılından bu yana ter döküyor. Kimi zaman siyasi yaklaşımların etkili olduğu düşünülerek önemini yitiren, kimi zaman da alınan başarılar nedeniyle merakla beklenen Eurovision, 34 yıldır her Mayıs ayı yaklaştığında Türkiye’nin gündemine girmeyi başarıyor.
İlk olarak 1997’de Şebnem Paker&Grup Etnik’in ”Dinle” parçasının üçüncü, ardından 2003’te Sertab Erener’in ”Every Way That I Can” şarkısının birinci olmasının ardından Türkiye, artık her yıl zirveye oynamaya çalışıyor.
Erener’den, sonra Kenan Doğulu ile Athena’nın dördüncülüğü dışında henüz bu umut gerçekleşmezken, şimdi de gözler bu yıl ”Düm Tek Tek” şarkısıyla Hadise’ye çevrilmiş durumda…
Türkiye, kıyafeti, dansı ve şarkı kliplerini tartıştığı Hadise’den yeni bir birincilik duygusu yaşatmasını bekliyor.
İKİ KEZ SONUNCULUK
Eurovision’la ”yatıp kalkmaya” başlayan Türkiye’nin 34 yıllık başarı ve hüzün hikayesi ise şöyle.
Türkiye, Eurovision‘da iki kez sonuncu oldu. Bunlardan biri ilk katıldığı 1975 yılında gerçekleşti. Semiha Yankı’nın ”Seninle Bir Dakika” parçası, 19 şarkı arasında sonuncu olarak büyük hüsran yarattı. Ardından, sonraki yıllardaki sanatçıların da yaşadığı gibi şarkıcının saç modelinden elbisesine, politik nedenlerden şarkının seçimine, birçok tartışma yapıldı. Tüm bunlara rağmen, yıllarca dilden düşmeyen şarkı, 2003 yılında Eurovision Komitesince yapılan bir değerlendirmede ”Eurovision’un gelmiş geçmiş en iyi 20 parçası” arasında yer aldı.
Türkiye, ikinci olarak 1987’de Seyyal Taner ve Grup Lokomotif’in ”Şarkım Sevgi Üstüne” parçasıyla, 22 ülke arasında sonuncu oldu. O yıl da alınan sonuç nedeniyle büyük üzüntü yaşandı.
Bunun yanında, Türkiye, iki defa da sondan bir önceki ülke olarak yarışmadan döndü. 1983’te Çetin Alp ve The Short Waves’ın ”Opera” şarkısı, 20 parça arasından 19’uncu, 1989’da Pan’ın ”Bana Bana” şarkısı, 22 ülkenin parçaları arasında 21’inci sırada kaldı.
4 KEZ YARIŞMAYA KATILINMADI
Türkiye, 4 kez de yarışmaya katılmadı. Bu durum ilk olarak, 1975’te alınan üzücü sonucun hemen arkasındaki yıllarda, 1976 ve 1977’de gerçekleşti.
Türkiye’nin 1979’daki parçası ”Seviyorum” da yarışmaya katılmazken, 1994 yılında Eurovision’a girilmedi.
Bunun yanında Türkiye, yarışmayı uzun yıllar, çift rakamlı sıralarda tamamlandı. Örneğin, 1978 yılındaki yarışmaya Türkiye’nin önemli seslerinden Nilüfer ve Grup Nazar ”Sevince” parçasıyla katıldı. Ancak, şarkı, 20 parçanın arasından 18. olabildi. 1980’de pop star Ajda Pekkan ”Pet’r oil” parçasıyla 19 şarkı arasından 15., 1981’de Modern Folk Üçlüsü ve Ayşegül Aldinç ”Dönme Dolap” şarkısıyla 20 parça arasında 18., 1982’de Neco ”Hani” şarkısıyla 19 parça arasında 15. oldu. Şarkılar, Eurovision’dan eli boş dönse de halkın sevdiği ve yıllarca dinlediği parçalar arasında yerini aldı.
Eurovision’da 1984 yılından itibaren Türkiye’nin sıralamadaki yeri değişmeye başladı. O yıl, Beş Yıl Önce, On Yıl Sonra ”Halay” parçasıyla 12., 1985’te MFÖ ”Didai Didai Dai” ile 14. oldu.
Türkiye ilk defa 1986 yılında yarışmadan tek haneli bir sonuçla geri döndü. Klips ve Onlar’ın ”Halley” adlı parçası 20 şarkı arasından 9. oldu.
Ancak sonraki yıllar tekrar iki haneli rakamlara dönüldü. 1988’de MFÖ bu kez ”Sufi” parçasıyla 15., 1990’da Kayahan ”Gözlerinin Hapsindeyim” ile 17., 1991’de İzel, Reyhan Karaca ve Can Uğurluer üçlüsü ”İki Dakika” ile 12., 1992’de Aylin Vatankoş ”Yaz Bitti” ile 19., 1993’te Burak Aydos ”Esmer Yarim” ile 21. oldu. Bunun yanında, 1995’te Arzu Ece ”Sev” parçasıyla 16., 1996’de Şebnem Paker ”Beşinci Mevsim” ile 12. sırada yer aldı.
Türkiye, ilk kez zirveye 1997’de yaklaştı. O yıl Şebnem Paker ve Grup Etnik, yerel ezgilerin de kullanıldığı ”Dinle” parçasıyla 25 şarkı arasından 3.lüğe yükselebildi. Ancak 2003’e kadar yarışmada yine beklenen sonuçlara ulaşılamadı. Buna göre, 1998’de Tüzmen ”Unutamazsın” ile 14., 1999’da Tuba Önal ve Grup Mistik ”Dön Artık” ile 16., 2000’de Pınar Ayhan ve The SOS ”Yorgunum Anla” ile 10., 2001’de Sedat Yüce ”Sevgiliye Son” ile 11., 2002’de Buket Bengisu ve Grup Safir ”Leylaklar Soldu Kalbinde” ile 16. sırada kaldı.
EUROVISION’DA HADİSE UMUDU…
Türkiye ilk kez, 2003’te Sertab Erener’in ”Every Way That I Can” parçasıyla zirveye ulaştı. O yıl TRT, radikal bir kararla herhangi bir eleme yapmadan, Sertab Erener’i yarışmaya gönderdi. Sertab Erener de Demir Demirkan’ın sözlerini yazıp bestelediği bu İngilizce parçayı, muhteşem sesi ve sahne şovuyla tamamladı. Bu ödül, Avrupa Birliği için müzakerelerin başlaması yönünde girişimlerde bulunun Türkiye için bir moral kaynağı da oldu.
Sertab Erener’den sonra her yıl birincilik için yarışan Türkiye, ünlü sanatçılarla sahne alma yoluna gitti. Bir yıl sonra, 2004’te Athena grubu ”For Real” parçasıyla 24 parça arasından 4. oldu. Ancak, 2005’te Gülseren&Grup Shaman, çok tartışılan şarkıları ”Rimi Rimi Ley” ile 13. sırada, 2006’da Sibel Tüzün ”Super Star” ile 11. sırada yer alabildi.
Türkiye, 2007 yılında tekrar ilk 5’in arasına girdi. Kenan Doğulu İngilizce hazırladığı ritmik parçası ”Shake It Up Şekerim” ile 4. sıraya yükseldi. Geçen yıl ise Mor ve Ötesi grubu, şarkıları ”Deli” ile Türkiye’ye 7.’lik getirdi.
Bu yıl da gözler ”Düm Tek Tek” parçası ile Hadise’ye çevrildi. Belçika’da düzenlenen ”Pop Idol” yarışmasındaki performansıyla tanınmaya başlayan ve yaptığı albümleriyle dikkatleri üzerine çeken Hadise, daha yarışma yapılmadan gazetelerde çeşitli vesilelerle yer almaya, kıyafeti, dansları ve şarkı klipleriyle şimdiden tartışma konusu olmaya başladı. Bu yıl zorlu rakiplerle de karşılaşacak Hadise, 12 Mayıs’taki 1. yarı finalde 9. olarak sahneye çıkacak. Yarı final 12 Mayıs’ta.
KİMLER KATILDI?
1975 – Semiha Yankı – ‘Seninle Bir Dakika’
1978 – Nilüfer ve Grup Nazar – ‘Sevince’
1980 – Ajda Pekkan – ‘Petrol’
1981 – Modern Folk Üçlüsü ve Ayşegül Aldinç – ‘Dönme Dolap’
1982 – Neco – ‘Hani’
1983 – Çetin Alp – ‘Opera’
1984 – Beş Yıl Önce On Yıl Sonra – ‘Halay’
1985 – MFÖ – ‘Aşık Oldum’
1986 – Klips ve Onlar – ‘Halley’
1987 – Seyyal Taner ve Lokomotif – ‘Şarkım Sevgi Üstüne’
1988 – MFÖ – ‘Sufi’
1989 – Grup Pan – ‘Bana Bana’
1990 – Kayahan – ‘Gözlerinin Hapsindeyim’
1991 – İzel Çeliköz, Reyhan Soykarcı, Can Uğurluer – ‘İki Dakika’
1992 – Aylin Vatankoş – ‘Yaz Bitti’
1993 – Burak Aydos ‘Esmer Yarim’
1995 – Arzu Ece – ‘Sev’
1996 – Şebnem Paker – ‘Beşinci Mevsim’
1997 – Şebnem Paker – ‘Dinle’
1998 – Tüzmen – ‘Unutamazsın’
1999 – Tuğba Önal ve Grup Mistik – ‘Dön Artık’
2000 – Pınar Ayhan ve Grup SOS – ‘Yorgunum Anla’
2001 – Sedat Yüce – ‘Sevgiliye Son’
2002 – Grup Safir ve Buket Bengisu – ‘Leylaklar Soldu Kalbimde’
2003 – Sertab Erener – ‘Everyway That I Can’
2004 – Athena – ”For Real”
2005 – Gülseren&Grup Shaman – ”Rimi Rimi Ley”
2006 – Sibel Tüzün – ”Super Star”
2007 – Kenan Doğulu – ”Shake It Up Şekerim”
2008 – Mor ve Ötesi – ”Deli”
2009 – Hadise – ”Düm Tek Tek”