Türk Eserlerine Yurt Dışı Desteği

Etkinlikler
Kültür Bakanlığı‘nın, klasik ve çağdaş Türk yazınının yabancı ülkelerde tanınmasını amaçlayan TEDA projesi ile, 634 eserin yurtdışında yayımlanması için destek sağlandı Türk kültür, sanat ve ede...
EMOJİLE

Kültür Bakanlığı‘nın, klasik ve çağdaş Türk yazınının yabancı ülkelerde tanınmasını amaçlayan TEDA projesi ile, 634 eserin yurtdışında yayımlanması için destek sağlandı
Türk kültür, sanat ve edebiyatı ile ilgili eserlerin Türkçe dışındaki dillere çevrilmesine ve yabancı ülkelerde yayımlanmasına destek veren TEDA (Türk Edebiyatının Dışa Açılımı), özünde bir ‘çeviri ve yayım’ destek projesi.

Proje 14 Şubat 2005 tarihinde, Türk eserlerinin yurtdışında tanıtılmasındaki eksikliğin giderilebilmesi amacıyla Kültür ve Turizm Bakanlığı bünyesindeki çalışmaların sonucunda başlatıldı. Türkiye ve Türkçe dışında, öncelikle çok konuşulan dünya dillerinde yayımlanması amacıyla bakanlık bütçesinden, yutdışındaki yayıncılara çeviri veya baskı amaçlı mali destek sağlanıyor. Yayımcı destek türlerinden yalnız birisi için başvuruda bulunabiliyor.

Destek sağlanacak eserleri TEDA Danışma ve Destek Kurulu belirliyor. Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürü başkanlığındaki kurul, kültür sanat ve edebiyat alanında tanınmış kişiler arasından seçilen beş kişi ve Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlü ve Yayımlardan Sorumlu Daire Başkanı ile birlikte toplam yedi kişiden oluşuyor. Danışma ve Destek Kurulu, yılda en az iki kere toplanarak, yapılan başvurular doğrultusunda çevirilmesine ve yurtdışında yayımlanmasına destek verilecek eserlerin, yanı sıra destek miktarlarını da kararlaştırıyor.

Destek almak için başvuru yapabilecek kurumlarda ilk aranan şartlardan biri, ülkelerinde yayıncılık alanında ‘tanınmış’ olmaları. TEDA yönergesinin destek için dikkate aldığı diğer kriterler ise ‘eser ile yazarın önemi, çevrilecek dil ve yayımlayacak ülke’ olarak sıralanabilir.

143 ESER ALMANCA’DA

Yayımcıya, eseri yayımlaması için iki yıl süre veriliyor. Projenin uygulanmasına yönelik iki yıllık süre; sözleşmenin imzalanmasıyla başlıyor ve eserin yayımlanmasıyla sona eriyor. Zaruri hallerde Danışma ve Değerlendirme Kurulu kararı ile süre en fazla bir yıla kadar uzatılabiliyor. Bu esnada yayıncı projeyi, bakanlığın onayını almaksızın kısmen veya tamamen başkalarına devredemiyor, çevirmeni de değiştiremiyor.

2005’ten bu yana 634 eser için yayıncılara destek sağlandı. İnternet sitesinde yer alan verilere göre ise 2007 yılı itibarıyla 352 eser yurtdışında yayımlandı. Şili’den İsrail’e, Burkina Faso’dan Pakistan’a 50 ülkede yayımlanacak eserler için destek verildi. 2005’ten 2009 sonuna kadar Almanya 143 eser ile en fazla desteği alan ülke durumunda, Almanya’yı 62 eserle Bulgaristan takip ediyor. İran ise 38 eser için aldığı destek ile üçüncü sırada. Sadece bir eser için destek almış 11 ülke var; Tayvan, Tataristan, Portekiz, Peru, Norveç, Letonya, Kazakistan, Finlandiya, Burkina Faso, Azerbaycan ve Avusturya.

Türkçe eserlerin en fazla çevrildiği diller listesinde ise Almanca ve Bulgarca ilk sıralarda. Onları 43 çeviriyle Arapça ve 40 çeviriyle İngilizce takip ediyor. Yazarlar arasında eserlerine en fazla destek sağlanan isim 52 defa destek alan Nobel ödüllü yazar Orhan Pamuk. Orhan Kemal‘in eserleri için 24 defa destek verilirken, Aytül Akal eserleri 23, Perihan Mağden eserleri 12 ve Elif Şafak‘ın eserleri 10 defa Türkçe dışındaki dillere çevrilmesi ve o dilin konuşulduğu ülkelerde yayımlanması için destek aldı.

TEDA projesi ile çevrilmesine ve yayımlanmasına destek sağlanan şiir antolojileri de mevcut.

YAYINEVLERİNE TANINMIŞLIK ŞARTI

TEDA projesine ilişkin eleştiriler de söz konusu, hatta bir süredir bu konuda tartışmalar sürüyor. Örneğin, ‘destekten, eserlerin yayınlanacağı ülkedeki tanınmış yayımcılar ile yayın yapan diğer kuruluşlar yararlanabilir’ diyen TEDA yönergesinin altıncı maddesinin ihlal edildiği iddia ediliyor.

Zira, Kurul’un seçtiği eserleri ülkesinde yayımlamak için 2007’de destek alan Polonya’daki Maletz Yayınevi bu tarihte ‘tanınmış bir yayınevi’ olmak bir yana, kuruluş aşamasını dahi henüz tamamlayabilmiş değildi.

Sabah gazetesinin bu iddialara dair sorularına ilişkin olarak, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürü Aytekin Yılmaz‘ın imzasıyla yapılan açıklamada, Maletz yayınevinin TEDA‘dan ilk desteğini aldığı 2007 yılında kurulduğu doğrulanıyor. Açıklamada desteğin "Polonya’da nitelikli Türkçe çevirmenlerin ve Türk edebiyatına ilginin az olması dikkate alınarak" yayınevine verildiğinin altını çiziyor.

2009’un ikinci yarısında, yayıncı olmaktan ziyade, isteyen herkesin kitabını 350 dolar karşılığında basan bir şirket olarak tanınan Foremost Yayınevi‘ne TEDA tarafından destek sağlanması eleştirilerin bir diğer boyutu. Yapılan açıklamada "İngiltere ve ABD’de çeviri eserlere olan talebin çok düşük olması sebebiyle," desteğin bu yayınevine verildiği belirtildi.