10 Bin Kitaplı Saray Kütüphanesi

Etkinlikler
Sevinç Özarslan’ın haberi             Dolmabahçe Sarayı’ndaki Abdülmecid Efendi Kütüphanesi’nin 2 yıldır envanteri çıkarılıyor....
EMOJİLE

Sevinç Özarslan’ın haberi          
 
Dolmabahçe Sarayı’ndaki Abdülmecid Efendi Kütüphanesi’nin 2 yıldır envanteri çıkarılıyor. 10 bin 867 kitabın yer aldığı kütüphanede, 2 bin 280 eserin fotoğrafı çekildi.
 
Yazarı, yayınevi, konusu vb. bilgiler kaydedildi. Şimdilik kurum personelinin yararlandığı nadide kitaplar, dijital ortama aktarılınca halka açılacak.
 
Hiç dikkatinizi çekti mi, Dolmabahçe Sarayı’nın Hünkar Dairesi’nde büyük bir kütüphane var. İçi, tarihi eser niteliğindeymiş gibi görünen kitaplarla dolu. 1889 tarihli Victor Hugo’nun ‘Notre Dame’ın Kamburu’ kitabı ansiklopedi kalınlığında. Emile Zola’ya, Voltaire’ye, Goethe’ye, Henrik İbsen’e, Schiller’e ait yüzyıl önce basılan birçok eser… Pierre Loti, Claude Farrere, Recaizade Mahmut Ekrem, Abdülhak Hamit gibi edebiyatçıların ithaf yazısıyla hediye ettiği kitaplar. Elyazmaları, resim, müzik, tarih, coğrafya kitapları, yabancı gazete ve dergiler… Bu özel kütüphane, son Osmanlı halifesi Abdülmecid Efendi’ye ait. Kitapların büyük kısmında ya mührü, ya imzası ya da el yazısıyla aldığı notlar var. Çoğu Fransızca ve Almanca. Çünkü halife, bu dilleri iyi biliyor. 3 Mart 1924’te hilafet kaldırılınca bu odadan sürgüne gönderilmiş.
 
Kütüphanenin bulunduğu mekân sıradan bir yer değil. İçindeki 10 binden fazla kitapla 19. yüzyıl sonları ile 20. yüzyıl başlarının araştırılmasında önemli bilgi ve belge merkezi niteliği taşıyor. Abdülmecid Efendi, kitapların büyük çoğunluğunu yurtiçi ve yurtdışındaki yayınevlerinden satın almış. Avrupa sanatını ve edebiyatını düzenli olarak takip eden, yerli ve yabancı birçok gazete ve dergiye abone olan dönemin entelektüellerinden. Çeşitli dergilerin sayıları, ansiklopedi, sözlük, yıllık, harita gibi başvuru eserlerinin yanı sıra ailesine ait fotoğraflar, çeşitli albümler de kütüphanesinde yer bulmuş. Ancak sarayı gezerken kütüphaneyi uzaktan görebiliyorsunuz. İçine girmek, okumak ya da araştırma yapmak için tozlu rafları karıştırmaya izin yok. Şimdilik sadece kurum personeli yararlanabiliyor. 2008 yılında, kütüphanede bulunan ve nadir eser özelliği taşıyan kitaplar, saraydaki diğer objeler gibi değerlendirilerek ‘Kitap Seksiyonu’ oluşturulmuş ve özel bir arşiv programıyla kaydedilmeye başlanmış. Dolmabahçe Sarayı Kütüphane ve Kitap Seksiyonu Sorumlusu Akile Çelik, envanter çalışması bittikten sonra kitapların dijital ortama aktarılacağını ve ancak o zaman araştırmacılara ve halkın kullanımına açılacağını söylüyor. s.ozarslan@zaman.com.tr
 
***
 
Kitap sayısının 12 bini bulacağı tahmin ediliyor Kütüphanenin envanteri ilk kez 1952’de çıkarılmış. 1992-1993 yıllarında yeniden gözden geçirilerek bir katalog oluşturulmuş. Böylece envanter defterinde 4 bin 453 görünen kitap sayısı 10 bin 867’ye ulaşmış. Depolardan ve bodrumlardan çıkan yeni kitaplarla sayının 12 bini bulacağı düşünülüyor. Ansiklopedi kalınlığındaki klasik romanlar, yakında Milli Saraylar Koleksiyon Müzesi’nde sergilenecek.
 
Atatürk de yararlanmış Atatürk’ün, Dolmabahçe Sarayı’nda bulunduğu dönemlerde Abdülmecid Efendi Kütüphanesi’nden faydalandığını, hatta kitapların bir kısmını Ankara’da inceledikten sonra iade ettiği arşiv belgelerinden anlaşılıyor.
 
Dönemin ajans press’i Argus Kütüphanede Argus adlı ‘gazete kesme firması’ tarafından gönderilmiş kupürler var. Argus’un o dönemin Ajans Press’i olduğunu söyleyebiliriz. Çünkü Andülmecid Efendi sürgün edildikten sonra aylık abonman karşılığında halifeliğin kaldırılışı ile ilgili gazete yazılarını keserek kendine göndermiş.
 
Hep ilginç olaylar gerçekleşmiş
 
Abdülmecid Efendi, ünlü edebiyatçıları, ressamları kütüphanesinde ağırlamış, görüşmelerinin ve çalışmalarının çoğunu burada yapmış. Halife seçildiğinde, veliaht dairesindeki kütüphanesinde de halifelik beyannamesini ve saltanat feragatnamesini imzalamış.
 
Mermer ciltli kitap Kütüphanede yer alan nadir eserlerin birçoğu ciltleri açısından da önemli. Kimi mermer, ahşap, atlas, kadife gibi kumaşlar kullanılarak, üzerlerine altın yaldızlı, Osmanlı arması, tuğra, ay yıldız formu ve 19. yüzyıl motifleri ile süslenmiş.
 
Kütüphane merdiveni Kütüphanede ilginç mobilyalar da var. Üstte sağdaki küçük fotoğraftaki merdiven, yan tarafındaki kol sayesinde sandalyeye dönüşüyor. Üzerindeki AH damgası, II. Abdülhamid’in marangoz atölyesinde yapıldığının işareti.
 
1919 tarihli İnci dergisi Halife, kadınların meslek sahibi olmalarını, sanat ve edebiyat alanındaki gelişimlerini desteklemiş ve kadın dergisi İnci’nin 1919’daki 9. sayısına röportaj vermiş. Kütüphane koleksiyonuna kayıtlı olan dergideki röportajı Sedat Simavi yapmış. Halife, röportajda, kadının toplumdaki yeri, giyim tarzı, edebiyat alanındaki eserleri ve Türk kadını hakkındaki düşüncelerini açıklıyor.
 
Kütüphanede Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u fethini anlatan ilginç bir kitaba rastlıyoruz. Ön kapakta haç, arka kapakta ay yıldız yer alıyor. Yazarı Gustave Schlumberger tarafından yazılmış bir ithaf yazısı. Basım tarihi 1915. Akile Çelik, Fransızca olan kitabı, Milli Saraylar Yayın Kurulu’na sunacaklarını ve yakında yeni baskısıyla yayımlanabileceğini söylüyor.
 
***
 
Sayılarla Abdülmecid Efendi Kütüphanesi
 
Kütüphaneye kayıtlı 10 bin 867 kitap var. Bugüne kadar 2 bin 280’inin envanteri çıkarılmış.
 
Kitapların 3 bin 836’sı Osmanlıca, 322’si Arapça, 15’i Farsça, 199’u hem Osmanlıca hem Fransızca, 41’i hem Osmanlıca hem Almanca. Geriye kalan 6 bin 454’ü sadece Fransızca ve Almanca.
 
Kütüphanede bazıları ciltli olmak üzere 700 gazete, 3.829 dergi bulunuyor.
 
Önemli bazı nadir eserler ve az sayıda (48 adet) yazma eser de yer alıyor. 687 numaraya kayıtlı, Usulü’l Hikem fi Nizamü’l Ümem isimli kitap, ilk Türk matbaası İbrahim Müteferrika Matbaası’nda basılmış olması açısından en nadir eserler arasında.
 
Kütüphanedeki kitapların genellikle 1840-1920 yılları arasında tarihli. Bununla beraber Hicri 1039 tarihli Kur’an, 996 tarihli Manzum Siyer gibi yazma eserler de koleksiyonda.