Tarih Vakfı Proje Koordinatörü Dr. Gürel Tüzün, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Türkiye-Avrupa Birliği ilişkilerinin 1960’larda başladığını ve farklı dönemlerden geçen bir süreç olduğunu belirtti.
Yaklaşık 51 yıllık dönemde Türkiye ve Avrupa Birliği ilişkileri üzerine çok sayıda kitap, makale, dergi hazırlandığını dile getiren Tüzün, ancak bazen bir karikatürün sayfalarca kalınlıktaki bir kitabın anlatacağı mesajı çizimlerle kısa bir şekilde anlatabileceğini ifade etti.
Bu amaçla 2 tarafın ilişkisinin karikatürlere nasıl yansıdığını ortaya çıkarmak için 2010 yılında Avrupa Birliği delegasyonun hibe programı kapsamında ”Karikatürlerle AB-Türkiye İlişkileri” projesini sunduklarını söyleyen Tüzün, projenin 2010 yılı Aralık ayında sonuçlanması gerektiğini, ancak geçen yıl Ekim ayında projenin sözleşmenin imzalandığını ve yaklaşık 2 ay önce çalışmalara başladıklarını anlattı.
Projenin düşünce yapısının yaklaşık 5 yıl olduğunu, bu nedenle proje başladığında ellerinde yaklaşık 1500 karikatürün bulunduğunu belirten Tüzün, karikatürleri ”Penguen”, ”Akbaba”, ”Leman” ve ”Gırgır” gibi karikatür dergileri ile görsel basın, araştırdıkları konuyla ilgili yapılan yarışmalar, yayımlanan dergilerden taradıklarını, gazeteleri Atatürk kitaplığından veya dergilerin arşivlerinden bulduklarını kaydetti.
Projenin sadece Türkiye ayağının bulunmadığını, yalnızca Türkiye’de yayımlanan karikatürlerden Türkiye-AB ilişkilerini irdelemek istemediklerini, Avrupa’nın gözüyle de bakmak istediklerini anlatan Tüzün, bu nedenle Fransa’da karikatürle ilgilenen organizasyonla çalıştıklarını, bu kuruluşun kendilerine tüm Avrupa ülkelerinde Türkiye ile ilgili yayımlanan karikatürleri kendilerine gönderdiğini dile getirdi.
Projeye Kültür ve Turizm Bakanlığının da destek verdiğini bildiren Tüzün, karikatürleri seçerken ”Çıktık yola ulaşamadık menzile”, ”Ah bir bilebilsek”, ”Türkiye nerede”, ”Avrupa ne kadar uzakta” ”Avrupa’nın neresindeyiz”, ”Sembollerin ve metaforların oyunu”, ”Bir türlü yerine uydurulamayan hilal”, ”Yıldızlar dünyası”, ”Kale Avrupası”, ”Tren kaçtı mı, kaçıyor mu”, ”Koyun, domuzla karşıtlığını aşıyor”, ”Kapısı kapalı avrupa”, ”Müzakere halleri”, ”İkiyüzlülüğün çift yönlülüğü”, ”Önyargılar, korkular, engeller, koşullar”, ” Müzakereyi yönlendiren önyargılar”, ”Türk işçiler geliyor korkusu”, ”Engelleriyle ilerleyen Türkiye” ve ”’Müzakerelerde güç oyunları” gibi belli temalar altında seçtiklerini ifade etti.
YABANCI KARİKATÜRLERİN TÜRK İMAJI
1960-2011 yılları arasında yayımlanan karikatürlerin tarandığı projede şimdiye kadar 2 bin karikatüre ulaştıklarını dile getiren Tüzün, karikatürlerin genel özellikleri hakkında da şunları söyledi:
”Pek çok karikatür aslında Türkiye’yi de eleştiren karikatürler. Niye Türkiye’yi eleştiren? Çünkü özellikle insan hakları konusunda Türkiye’nin gerekeni tam olarak yapamadığı belirtiliyor. Esas olarak AB’nin Türkiye’yi engellediği konusunda da AB’ye eleştiri var. Karikatürler tarafsız değil tabii ki. Her karikatürcünün duruşu var ama tüm alanı kapsıyor. Hem Türkiye’yi, hem AB’ye eleştiriyorlar. Karikatürleri iki taraflı topladık.”
Tüzün, Fransızların ise tüm Avrupa ülkelerindeki yabancı karikatüristlerin bakışına dair kaynakları araştırdığını ve şimdiye kadar topladıkları eserlerden seçtikleri 50-60 karikatürü gönderdiklerini kaydetti.
Gürel Tüzün, şöyle konuştu:
”Yabancı karikatüristlerin eserlerinde genel olarak bir Türk imajı var. Onların eleştirdikleri konu, Türkiye’nin AB yolundaki vecibelerini yerine getirmede yapılar gecikmelere yönelik eleştirileri var. Özellikle insan hakları konusunda. Türkiye’nin kendisine çok yabancı bir şeye girmek istediği ve AB’nin aslında Türkiye’ye karşı ayrımcılık yaptığını dile getiriyorlar. Yabancı karikatürlerde hem Türkiye, hem de AB’ye karşı bir eleştiri var. Fransa’ya eleştiri var. Fransa ve Almanya’nın birlik olup Türkiye’nin üyeliğini engellediği yönünde eserler var.”
Tüzün, bu projenin AB-Türkiye ilişkilerini değerlendirmede bir fırsat olduğunu düşündüklerini, özellikle gençlerin devam eden sürecin geçmişini algılamasında yardımcı olacağını söyledi.
ESKİ VE YENİ KARİKATÜRLERDEKİ BAKIŞ AÇISI
Türkiye-AB ilişkileri çerçevesinde 1960-2011 yılları arasında yayımlanan karikatürlerin içeriğini değerlendiren Tüzün, ”1960’ların başlarında eleştiriler daha çok AB’ye yönelik. Çünkü o zamanlar adı ortak pazardı. Ortak pazar üyeliğinin sakıncıları üzerinde daha fazla duruluyordu. Zaman içinde bunda bir değişim yaşanıyor. Zamanla AB’nin o kadar kötü olmadığı, hatta üyeliğin istenen bir şey olduğu görüşü ağır basıyor ama bu sefer Türkiye eleştiriler artıyor. ‘Gereken yapılmıyor’ yönünde eleştiriler var. Eskiden AB’ye niye giriyoruz, girmemeliyiz teması varken, şimdi AB’ye girmeliyiz teması var” diye konuştu.
Proje kapsamında Haziran veya Ekim aylarında İstanbul, Fransa ve Brüksel’de topladıkları karikatürleri aralarında karikatürcü, Fransa’daki organizasyonundan bir temsilci ve proje çalışanlarının bulunduğu bir kurul tarafından seçilecek 75 eserin yer alacağı sergi açacaklarını ifade eden Tüzün, projenin bu yılın Ekim ayında tamamlanacağını anlattı.
Tüzün, sergilerin yapıldığı yerlerde ayrıca Türk ve yabancı uzmanlar ile karikatürcülerin bulunacağı toplantılar yapılacağını, toplantılarda AB’nin geleceği ve Türkiye ilişkilerinin tartışılacağını kaydetti.
Türkiye’nin AB üyeliğinden yana olduğunu vurgulayan Tüzün ”Ancak burada önemli olan, gerçekten Türkiye eğer birliğe dahil olmak istiyorsa, oyunu kuralına göre oynamak zorunda. Demokrasi açısından AB’nin, Türkiye için iyi bir fırsat olduğunu düşünüyorum” dedi.
Habertürk