TBMM Millî Saraylar ve İBB Kültür A.Ş., vefatının 154. yılında Tanzimat’ın mimarlarından Sultan Abdülmecid’in hayatına ışık tutan bir kitap yayımladı.
“Sultan Abdülmecid ve Dönemi 1823-1861” isimli kitap, Osmanlı Devleti’nin batıya açılan kapısı Tanzimat’ın mimarlarından olan otuz birinci Osmanlı padişahı Sultan Abdülmecid’in hayatını ve dönemindeki gelişmeleri ele alıyor.
Avrupa nişanları takan ilk Osmanlı padişahı
Kitap, Abdülmecid’in kişiliğinin yanı sıra, padişahlık yıllarında hukuk, eğitim, maliye, politika, idarî teşkilat, sanat, mimarî ve edebiyat alanındaki gelişmelere ışık tutuyor. Dr. Kemal Kahraman tarafından yayıma hazırlanan kitap, başta Millî Saraylar’ın arşivi olmak üzere birçok arşivden temin edilen fotoğraflarla destekleniyor.
Kitapta yer alan bilgilere göre, birtakım yeniliklerin ve ilklerin sultanı olan Abdülmecid Han, 38 yıllık ömründe 22 yıl saltanat sürdü. Babası II. Mahmud’un başlattığı köklü değişimleri devam ettiren Sultan Abdülmecid, birçok ilke imza atarken batıyı taklit eden reformlarıyla da eleştirildi.
Son dört Osmanlı Padişahının da babası olan Abdülmecid Han, Fatih’ten beri dört asır boyunca kullanılan Topkapı Sarayı’nı terk edip, Dolmabahçe Sarayı’nı yaptırarak, değişimi saraydan başlattı. Abdülmecid döneminde ilk banka, ilk kâğıt para, ilk telgraf, ilk tren, ilk vapur işletmesi ( Şirket-i Hayriye ), Batı üslûbunda ilk saray (Dolmabahçe ), ilk opera, ilk tiyatro, ilk balo, ilk devlet yıllığı, ilk yurt gezisi gibi ilklerin yanında, ilk dış borçlanma, ilk ekonomik kriz, ilk toplu protestolar gibi ilkler de yaşanmıştır.
Avrupa nişanları takan ilk Osmanlı padişahı Sultan Abdülmecid’di. Yetenekli çocukların Avrupa’da eğitim almaları için Pais’te Mekteb-i Osmanî açılması da yine Sultan Abdülmecid dönemine ait bir uygulamadır.
Tüpgeçit projesi
Anadolu’da ilk demiryolu yapımı, Sultan Abdülmecid devrinde İzmir-Aydın arasında başlamıştı. İstanbul’da asırlardır devam eden kadılık yönetiminden belediye yönetimine bu padişah döneminde geçilmiş, ilk belediye dairesi olan Beyoğlu ( 6. daire ) yine bu dönemde kurulmuştu.
İstanbul Boğazı’nda ilk tüp geçit projesi olan Sarayburnu-Üsküdar arasına yapılacak olan Tünel-i Bahri (Tüp Geçit) Sultan Abdülmecid’e aitti. Galata Köprüsü’nü ilk kez yaptıran da Sultan Abdülmecid idi.
Hem Doğulu hem Batılı
Kitapta, Abdülmecid’in kişilik özellikleri ve ilgi alanlarından bahsedilirken, hem kendisinin hem de annesi Bezm-i Alem’in yaptırdığı hayır eserlerine de yer veriliyor. Özellikle Mekke ve Medine’ye büyük hizmetleri dokunan, camiler yaptıran, aksatmadan Cuma namazına giden, Kur’ân okuyan, hatta en az 55 hat eseri vererek geleneksel yapısını muhafaza eden padişah, aynı zamanda Fransızca yayınları izleyen, diplomatlarla Fransızca konuşan, piyano çalan, balolara katılan Batılı bir kimliğe de sahipti.
Batı modeline göre üniversite
Kitaba göre Sultan Abdülmecid dönemi, Osmanlı modernleşmesinin temellerinin atıldığı bir dönemdir. Sadece siyasette değil, geleneksel dinî eğitim sistemi ve örgütlenmeden seküler eğitim sistemine geçiş de bu dönemde gerçekleşmiştir. Batı Avrupalı bir modelde, medreselerden farklı ve dinler arası karma bir Osmanlı üniversitesi olarak tahayyül edilmiş olan Darülfünûn’un, ilkin İstanbul’da açılarak zamanla ülkenin geri kalanına yayılması fikri, yine bu dönemde ortaya çıkmıştır. Batı usulüyle ortaya çıkan basın yayın organları, modern ulaşım sistemleri, şirketler, mason cemiyetleri ve normal cemiyetler, ithalat ve ihracat, iletişim, telgraf ve posta hizmetleriyle topyekûn bir modernleşmenin temelleri, Abdülmecid döneminde atılmıştır.
Eserde bu konularla ilgili makalelerin yanı sıra, ekonomide geleneksel tarım toplumundan sanayi toplumuna geçiş, özel sektör yatırımları, atölyeden fabrikaya geçişte Hereke Fabrika-i Hümâyûnu örneği inceleniyor.
Politika ve İdarî Teşkilat bölümlerinde ise, ilk dış borcun alındığı Kırım Savaşı’ndaki “Dost İşgali”, ilk modern darbe girişimi olarak “Kuleli Vak’ası”nın suikast planları, yerel yönetimlerde Ankara, Edirne ve Bulgaristan’dan örnekler, Sultan Abdülmecid’in Hatt-ı Hümâyûnları gibi ilgi çekici başlıklar yer alıyor.
“Sultan Abdülmecid ve Dönemi 1823-1861” isimli kitabı, istanbulkitapcisi.com’dan % 20 indirimli olarak temin edebilirsiniz.