“Din hizmetine kadın eli değsin”

Abdullah Güner’in röportajı

İstanbul Müftü Yardımcısı, Kadriye Avcı Erdemli’yle röportajımızın ilk kısmında İstanbul Müftülüğü bünyesinde çıkan ‘Din ve Hayat’ dergisini konuştuk. Bugün ise İstanbul Müftülüğü bünyesinde yürütülen çalışmalarla ilgili sorularımızı cevaplandırdı.

Bir kadın olarak İstanbul müftü yardımcısı olmayı nasıl başardınız? ‘Kadından müftü yardımcısı olur mu?’ sorusuna cevabınız ne oldu?

Doğrusu tepki alacağımı düşünmüştüm. ‘Toplum hazır mı, değil mi?’ açısından bakılıyordu meseleye ama şunu samimiyetle belirtmek gerekir ki hemen hemen hiç olumsuz tepki almadım diyebilirim, genelde olumlu tepki aldım. Çünkü toplumun yarıdan fazlası kadın ve kadınları temsilen her makamda kadınlar  bulunmalı. Dini makamlar da dahil. Müftü Bey’le dini makamda çalışan kadınların çalışma şartlarını konuştuk. Mesela bir vaizle vaizenin çalışma şartları çok farklı. Vaiz cuma günü gidiyor, camide vaazını yapıyor. Erkek vaiz, zaten cuma günü camiye gelen erkekleri hazır bulmuş bir şekilde hemen konuşmasını yapıyor. Bu çok kolay bir şey. Vaize yani kadın vaiz, cuma günü camide vaaz edemiyor. Vaize kadınların özel çalışmalarının arasında dine yer açtıracak, kadınları camiye toplayacak ve onlara orada din anlatabilecek. Bu zor bir şey!.. Kadınların çocukları var, gezmeleri var veya çalışıyorlar. O kadar meşguller ki… Ve vaizenin bu cemaati elinde tutması gerekiyor. Sürekli olarak haftanın belirli günlerinde kadınlara vaaz etmesi gerekiyor. Bunu bir erkek müftünün anlaması mümkün değil, erkek yöneticinin anlaması da mümkün değil. Çünkü kadınların yanına gidip onları dinlememiştir, kadın vaiz anlatsa da onu yaşamadığı için aklında yer etmiyordur. Ama bu alandan gelmiş bizler, kadınları çok iyi anlıyoruz, kadın çalışanlarımızın durumlarının daha farkındayız. Kadınların dini daha iyi anlaması için neye ihtiyaçlarının olduğunu daha iyi biliyoruz. Onun için toplumun her kademesinde olduğu gibi Diyanet’te de kadın yöneticilere ihtiyaç var. Bunun adı müftü olur, müftü yardımcısı olur…

“HEP ŞUNU SÖYLEDİLER: ‘İYİ Kİ ARTIK VARSINIZ, ALLAH SAYINIZI ÇOĞALTSIN!”

Allahü Teala (cc) yaratırken kadın ve erkeği birlikte yaratmış. Biri olmadığı zaman diğeri hiçbir şeye yaramıyor biliyorsunuz. Öyle yaratmış Yüce Yaradan… Din hizmeti de öyle bir şey. Bir alan boş kaldığı zaman diğer alanda bir göçme oluyor, bir sıkıntı meydana getiriyor. Bu ister din eğitimi olsun, ister o din eğitimini yönetme olsun hiç fark etmiyor. Kur’an kursu hocası varsa o zaman onların ilgilisi de olmalı. Yani erkek müftü varsa, kadın müftü de olması lazım. Erkek müftü yardımcısı varsa kadın müftü yardımcısı da olması lazım ki din hizmetine kadın eli değsin. Din hizmeti kadın bakış açısıyla da şekillensin. Şimdi bütün Türkiye’yi düşünelim, hiç erkek müftü ya da erkek müftü yardımcısı, yani erkek yönetici olmadığını düşünelim. Nasıl bir sıkıntı çıkacaksa, emin olun aynısı kadın olmadığı zamanda da aynı. O alanda boşluk var ve hayat boşluk kabul etmiyor. Bir şekilde bu boşluklar yanlışlarla, kadınların cehaletiyle doluyor, bu durum ailelere yansıyor. Oysa kadınlara nasıl ulaşılabilir, nasıl çözümler bulunabilir bunları belki daha iyi anlıyor kadın yöneticiler. Toplum da bunun sıkıntılarının farkına varmış olmalı ki bizler de tayin olduğumuzda olumsuz bir tepki almadık. Diyanet İşleri Başkanlığı da bu süreçte muhtemelen ihtiyacı fark etti ve bizleri görevlendirdi. Görevlendirilmemizden sonra toplumda da çok olumlu tepkiler aldık. Hep şunu söylediler, “İyi ki artık varsınız, Allah sayınızı çoğaltsın!”

Önümüzdeki süreçte kadın din görevlilerinin sayısını artmış görebilecek miyiz?

Önemli olan ulaşabileceğimiz alanlarda, ihtiyaç olan alanlarda, doğru yerde, doğru anda bulmak. Ünvan gerekli olan şey değil. Eğer kadınlara biz Kur’an kurslarıyla ulaşıyorsak, Kur’an kurslarının sayısını arttırmalıyız, daha nitelikli hale getirmeliyiz. Rehberlik bürolarıyla ulaşıyorsak, onların sayısını arttırmalıyız. Bu alanda kadınları istihdam etmeliyiz. Hangi alanda ihtiyaç varsa o alanda istihdam etmeliyiz. Sayı önemli ama nitelik daha önemli. Bazen az ama kalifiye eleman olduğu zaman daha çok işler başarılabiliyor.

Kadınların daha çok görev alabileceği alanlar ya da boşluklar var mı? Bununla ilgili çalışmalar oluyor mu?

Bu konuda herhangi bir istatistiki çalışma yapmadık. Fakat şu ihtiyaç bariz: Dinin olduğu her alanda kadınların da olması gerektiğini düşünüyorum. Şu anda Türkiye’de 9 kadın müftü yardımcısı var. Bu sayı çok az tabi ki. Ama başkanlığımızın her ile kadın müftü yardımcısı projesi var. Henüz hayata geçmedi ama biz de bunu sabırsızlıkla bekliyoruz. İleride inşallah onların müftü olacaklarını da hayal ediyoruz. Kadın vaizlerin sayısının mutlaka artması gerekir<. Mesela benim en çok söylediğim şeylerden birisi bu, buna çok ihtiyaç var.. Emin olun her mahalleye bir kadın vaiz yetmez. daha çok olması lazım. Kur’an kurslarının işi ayrıdır, vaizlerin işi ayrıdır. Kur’an kursları sıfırdan alıyorlar, Kur’an’ı öğretiyorlar, dini bilgiler de öğretiyorlar, tabii ki bu çok güzel. Ama vaizeler kadınlara daha çok dini bilgiler öğretiyor ve kadınları din alanında daha sosyalleştirmek istiyor. Çünkü kadının eğitilmesi, ailenin eğitilmesidir. Bunu hepimiz biliyoruz. Dolayısıyla kadınların camilerden, dinden ve sohbetten uzak kalması çocuklarının da dinden uzak kalması demektir.

Hayatımda tecrübe ettiğim bir şey var. Vaize olduğum ilk zamanlar da hanımlar çok basit sorular sormuşlardı bana. Mesela, “hocam tesbihi seccadenin sağına mı koyalım, soluna mı koyalım?” gibi. Ben de “Sen tesbih çek de, ister sağına koy, ister soluna” demiştim. Niye bunu soruyorlar diye düşünmüştüm. Hatta öğretmenliğe geçsem de çocuklara idealize edecekleri bilgiler mi versem diye böyle bir düşünce geçirmiştim. Öğretmenlik yapan arkadaşımın biri, "Aynı soruyu bizim çocuklar da soruyor, emin olun dedi. Sizin göreviniz, yani vaizelerin görevleri bizden daha önemli” demişti o zaman. Benim vaizeliğe devam etmeme sebep olan bir cümleydi bu. Onun için kadınlar din hakkında ne biliyorsa çocuklar da onu biliyor. Dolayısıyla son zamanlarda Kur’an kurslarında kadınların okuyor olması büyük bir kazanım oldu. Bu yüzden biz çok mutluyuz. Onun için nitelikli Kur’an kursu hocalarının sayısı arttırılmalı. Keza vaizelerin, din hizmetleri uzmanlarının sayıları da. Koca İstanbul’da 3 tane din hizmetleri uzmanı var. Her ilçede en az 1 din hizmetleri uzmanı olmalı, ve o ilçenin kadın din hizmetlerini koordine edebilmeli.

İstanbul Müftülüğü’nün Aile İrşat büroları var. Burada görevli hocalarınız telefonla ya da yüz yüze sorulan soruları cevaplandırıyorsunuz. Aile İrşat bürolarınız hakkında bilgi verir misiniz? İrşat bürolarınıza hangi sorular daha çok soruluyor? İnsanlar neye cevap arıyorlar?

Biz bu bürolarda aileyi ilgilendiren dini sorulara cevap veriyoruz. Bu bazen yanlış anlaşılabiliyor, bizler burada psikolojik hizmet vermiyoruz ya da psikolojik danışmanlık yapmıyoruz. Biz aile bürosu değil, Aile İrşat ve Rehberlik bürosuyuz. Bunu özellikle vurgulamak istiyorum. Aile irşat, yani aile bireylerini dini açıdan irşat etme, yani onları bilgilendirme bizim büromuzun görevi ve bir de rehberlik yapma, yani yol gösterme… Diyelim ki bize gelen bir soruda bir dini boyut var, bir de dini olmayan bir boyut var. Bizi ilgilendirmeyen boyutla ilgili olarak onun için de şuraya müracaat ediniz diyoruz.

Mesela şiddet gören bir kadın bize dini bir soru soruyor. Diyor ki, “Kocam beni dövdü, ben ona küstüm, ayrı odada yatıyorum. Acaba günaha giriyor muyum?” Bizi bunun için arıyorlar. Tutup da bizi kurtarın diye aramıyorlar. Ama bazısı bunun şiddet boyutundan da bahsediyor, şöyle dövdü, böyle dövdü diye. Biz de ona diyoruz ki sen bir karakola git, bu şiddeti de mutlaka bildir. Bu da rehberlik kısmı. Bizim asıl görevimiz dini kısmına cevap vermektir. Ya da anne baba hakkıyla ilgili sorular geliyor. “Anneme babama diğer çocukları bakmıyor, ben bakıyorum. Bana annem malından biraz fazla vermek istiyor. Acaba kardeşlerimin hakkına girer miyim?” diye soruyor. Ya da “Benim engelli çocuğum var, dayanamıyorum. Acaba bir kuruma versem, günaha girer miyim? Onu başımdan atmış olur muyum?” diye soruyorlar. Bize daha çok bu tür, daha çok günah ve dini yorum soruları geliyor.

En sık olarak size gelen sorular neler?

Daha çok karı koca münasebetleriyle ilgili sorular geliyor.. Kadınlar daha çok kocalarıyla ilgili soru soruyorlar. Bunlar hangi sorular oluyor; ekonomik, şiddet, kayınvalideyle ilişkiler, kadına kötü davranma ve şiddetin değişik şekilleriyle ilgili sorular geliyor. Erkeklerden de soru geliyor. Erkeklerden şiddetle ilgili soru pek gelmiyor ama kadınların kendi ailelerini istememesi, kadınların cinsel sorun çıkardığıyla ilgili sorular gelebiliyor. Kadınların özel halleriyle ilgili, ana baba hakkıyla ilgili, komşularla ilgili, gayri müslimlerle ilgili, internet bağımlılığıyla ilgili sorular geliyor. Biz bunları da aile konuları içerisinde mütalaa ediyoruz.

Diyanet İşleri Başkanlığı’nın kadınların da camide namaz kılmasına imkan sağlayacak alanlar açılmasıyla ilgili olarak camilerde bir düzenlemesi oldu. Siz de İstanbul Müftülüğü olarak bizzat destek verdiniz? Camilerde başlattığınız bu çalışma ibadet eden kadınlar tarafından nasıl karşılandı? Bununla ilgili nasıl tepkiler alıyorsunuz? Camilerde ibadet eden kadınların ne tür istekleri oluyor?

Çok sevindirici tabii ki. Aslında bu, yıllarca ihmal edilen bir olayın anlaşılması. Dinde kadınların namaz kılması erkekler gibi farz. Hz. Peygamber (sav) zamanında kadınlar zaten camide cemaat olur, namaz kılarlarmış. Bu arada vahiy geldiğinde de erkeklerle beraber kadınlar da vahyi dinliyor, onlar da bilgileniyor, cami adabından, kültüründen nasipleniyor…

“CEMAATLE NAMAZ KILMAK 27 KAT SEVAPSA, BU DURUM SADECE ERKEKLER İÇİN DEĞİL KADINLAR İÇİN DE GEÇERLİ.“

Ben Hac’dan yeni geldim, orada kadınlara anlattığımız konulardan bir tanesi tamamen ‘cemaatle namaz nasıl kılınır?’ konusuydu. Türk kadınları cemaatle namaz kılıyor fakat hiç imama uymuyor. Çünkü bilmiyorlar öyle bir şey. Mesela Cuma namazı kılmamışlar hiç ömürlerinde. Cuma namazı imam eksik kıldı diye iki rekatı, dörde tamamlıyorlar. Veya biz tekrar kılalım, yanlış kılındı diyorlar. Bize farz değil, biz kılmayalım diyorlar. Bunların her birisi bu kültürün unutulması, namaz bilgisinin olmaması, cemaat sevabının farkında olmamak veya unutulmasından kaynaklanıyor. Oysa cemaatle namaz kılmak 27 kat sevapsa, bu sadece erkekler için değil kadınlar için de geçerli. Kadınlar bundan niye mahrum kalsın.

Kadınların camide namaz kılmamaları kültürel bir şey mi?

Bu kültürel bir şey tabi ki. Yıllarca camiiden uzak kalmışlar. Camilerimizde kadınlara yer var aslında. Mahvil yapmışlar bizim atalarımız. Girişini de ayrı yapmışlar. Fakat zamanla kadınlar alınmaz olmuş, alınmamış.

“GENÇLERİMİZ CAMİYE GELSİNLER. CAMİ FARKLI BİR ŞEY.”

Şimdi bir dönüşüm başladı. Kadınlar sosyal hayata atıldı, ya çalışıyorlar ya okuyorlar üniversitelerde. Dün bana Boğaziçi Üniversitesi’nden bir grup öğrenci geldi, onların camiyle ilgili talepleri vardı. Biz kızlarımız camiye gelsin diye yalvarıyoruz. Gelsinler diye gözümüz onların gözünün içine bakıyor. Gençlerimiz camiye gelsinler, camilerden uzaklaştıkça cehalet artıyor. Cami farklı bir şey. Bunu namaz kılanlar bilirler. “Allah’a 5 vakit yönelen bir insan ahlaken de güzel olur” diyor Cenab-ı Hakk. İnşallah öyle de umuyoruz biz. Onun için biz gençlerimiz camiye yönelmesini istiyoruz. Ben dün çok duygulandım öğrenciler gelince, çok mutlu oldum. “Neredeydiniz… Hoş geldiniz” dedim. “Biz sizleri bekliyoruz” dedim. Camilerimize siz gelin, nasıl düzenleme istiyorsanız biz yaparız camilerimize dedim. Yeter ki gelsin gençlerimiz. Buna kızlarımız da dahil. Lise öğrencilerimiz öğle namazlarını kılmak için bir camiye gittikleri zaman, kızlarımızın rahatlıkla abdest alıp, namaz kılacak yerler bulmaları lazım. Onun için bu çok önemli.

Dün kadınlar evden çıkmıyorlardı, onun için camide de ihtiyaç yoktu belki. Ama artık sosyal hayatta kadın okuyor, çalışıyor, işinden çıkıp namazını kılıp işine devam etmek istiyor. Üniversitesinden çıkıp namazını kılıp dersine devam etmek istiyor. Lisede öğle arasında namazını kılıp derse devam etmek istiyor. Öğle aralarında namaz için ders ekmek zorunda kalan çocuklarımız oluyor. Bu çok üzücü bir şey. Biz onlara yer açmayacaksak kurumumuzun bir manası yok. Geçmişte biz bunu erkekler için yaptığımız kadar kızlar için de yapmalıydık. Çünkü onlar da namazdan sorumlu. Biz öyle komik şeylere, o kadar üzücü şeylere şahit oluyoruz ki… Mesela kadın dışarıda bekliyor, adam içeride namaz kılıyor. Zannediyorsun ki özel durumu var. Kadın yok diyor, abdest alacak yer yok, abdestim de yoktu onun için kılmadım. Veya abdestim vardı ama namaz kılacak yer yoktu, onun için kılmadım. Ve kadın dışarda namazı geçiyor. Bu reva mıdır, ona farz değil mi namaz? Burası Müslüman bir ülke değil mi? O cami onun da camisi değil mi? Onun için bu proje çok önemli.

“ABDEST ALACAĞIZ AMA YER YOK”

Kadınlar bu sıkıntıyı yaşıyorlardı zaten ve inanılmaz sevinç oldu. Başkanlığımız’a ve İstanbul Müftülüğü’ ne teşekkür telefonları yağdı. Farklı yorumlar, farklı düşünceler de olmuş olabilir. Yüzde 90 emin olun çok mutlu oldu. Mesela İstanbul Ticaret Üniversitesi’nin yanında bir cami var. O üniversitenin öğrencileri beni aradılar, dediler ki, “Hocam, abdest alacağız ama yer yok”. Sonra ben camiyi aradım, “oraya abdest alacak bir yer yapalım” dedim. Zor oldu tarihi bir cami olduğu için ama Allah razı olsun, yaptırdık. Bana teşekküre geldi bir grup kız, bunu söylemek ne kadar uygun bilmiyorum ama görünüşlerinden namaz kıldıklarını anlayamazsınız. Namaz kılabileceğini tahmin edemeyeceğiniz kızlar, namazlarını kılıyorlar. Çünkü hani derler ya, “Parayla imanın kimde olduğu bilinmez…” Benim gencim namaz kılmak istiyor da, ben ona abdest alacak yer yapmıyorsam bu çok büyük bir zafiyet. Böyle bir sürece girdik. Bu zaten talep üzerine başladı. Çok kötü yerlerdi kadınlar için ayrılan yerler. İyileştirdik, tabi süreç devam ediyor, bitmedi. İnşallah tamamlanınca daha güzel bir sonuç alacağımızı umuyorum sizlerin de desteğiyle.

Günümüzde yaşayan ve örnek alınan kadın din görevlisi profili nasıl olmalıdır?

Bunun için tam bir profil çizmek doğru olmaz. Farklılıklar zenginliklerimizdir. Bir din görevlimizin sesi çok güzeldir, o sesiyle de hizmet eder, o sesiyle de gönüllere hizmet eder. Ama diğerinin sesi çok güzel değil diye o din görevlisi kötü din görevlisi değildir. Onun da başka özellikleri vardır. Öyle bir konuşma yapar ki onun sesiyle nüfuz ettiği kalbe o da sözleriyle nüfuz eder. Bir diğeri o kadar halim selim, o kadar naziktir ki davranışlarıyla nüfuz eder. Hepsi bir arada olan da vardır ama bütün çalışma alanlarında olduğu gibi din görevlilerinde de bütün hasletlerin aynı şekilde bir kişide toplandığı azdır. Onun için görevini en iyi yapmaya çalışan, heyecan duyan, aşk duyan kişidir ideal din görevlisi bence. Onun için bir şekil çizmekten ziyade görevine o kadar aşkla bağlı olmalı ki…

Nedir bizim görevimiz? İnsanlara dini anlatmak, insanlara dini, Allahü Teala (cc) aşkını hissettirmek. Bunun için bilmeliyiz ki hissetmediğimiz bir şeyi nasıl hissettireceğiz. Heyecan duymalıyız. Allahü Teala (cc)’nın varlığını gördüğümüz her zerrede önce kendimiz heyecan duymalıyız ki bunu karşıdakine hissettirebilelim. Dolayısıyla bu hissettirmenin, anlatmanın yolu da tek değil. Az önce dergide de bahsettiğimiz gibi çok yöntemleri var. Bu yöntemlere iyi sarılmalı, iyi kullanmalı ve iyi değerlendirmeliyiz. Her halimizle inşallah Yüce Rabbim çok kaliteli, dinimizi insanlara doğru anlatacak, her haliyle örnek olacak din görevlileri olmayı nasip etsin. En zor görev din görevliliği ama en faziletli görev de din görevliliği. Yüce Rabbim bunun altında ezdirmesin, şerefimizle bu görevimizi tamamlamayı nasip etsin!

"Her konu dinin konusundur" Röportajın 1. bölümünü okumak için tıklayınız!

On5yirmi5.com