KUZEY IRAK REFERANDUMU-2:
TÜRKİYE’NİN DİL VE ÜSLUP SORUNU
Prof. Dr. Burhanettin Can
Giriş
Barzani yönetimi (Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi/IKBY) tarafından, 25 Eylül 2017 tarihinde “İhtilaflı bölgeleri” de kapsayan “Bağımsızlık referandumu” yapılmış ve sonuç, “evet” çıkmıştır. Bu yeni durum, Ortadoğu coğrafyasını uzun yıllar meşgul edecek ve süreç iyi yönetilemezse, belki de kaosa götürebilecek bir olgudur. “Çığ etkisi” yapabilir, “zincir reaksiyonunu” (“Fisyon olay”) başlatabilir.
Bu referandum sonucunun kısa, orta ve uzun vadede, özelde bölgeye, genelde İslâm dünyasına ne getirip ne götüreceğinin, iç dinamikler, bölgesel dinamikler ve küresel dinamikler açısından, derinlemesine, duygusallıktan uzak, objektif bir şekilde, tüm ayrıntıları ile analiz edilmesi gerekmektedir.
Türkiye’nin bugünkü ortamında taban tabana zıt bir tutum, tavır ve söylem gelişmekte ve yaygınlaşmaktadır. Cumhurbaşkanının ve siyasi iktidarın söylediği ve yaptığı her şeyi güzel ve doğru, muhalefetin yaptığı ve söylediği her şeyi kötü ve yanlış; ya da Cumhurbaşkanının ve siyasi iktidarın söylediği ve yaptığı her şeyi kötü ve yanlış, muhalefetin yaptığı veya söylediği her şeyi güzel ve doğru olarak gören ve yorumlayan bir anlayış vardır.
Her şeyi “Klasik “Aristo Mantığı”(Klasik Kümeler Teorisi”: “mutlak doğu” veya “mutlak yanlış”) çerçevesinde ele alarak değerlendirmek, yorumlamak bir alışkanlık haline gelmiştir. Böyle bir dil, üslup ve tavır, bu ülkeye ne katabilir? Dış politikayı, iç politika malzemesi olarak kullanan bir dil ve üslup, ne getirir ve ne götürür?
Farklı görüş, bakış ve yaklaşımları, “vatan hainliği”, “nankörlük”, “ihanet”, “terörist”, “işbirlikçi”, “PKK’cı”, “FETÖ’cü”, “Nemrut”, “Firavun”, “Diktatör” “Atatürk düşmanı”, “faşist”, “gerici”, “yobaz” ve buna benzer kavramlar kullanarak yorumlamak, değerlendirmek, bu ülkeye fayda değil zarar verecektir.
Bugün için bölge ve dünya şartlarını göz önü aldığımızda Türkiye’nin önemli sorunlarından biri, sürekli gerilim ve küskün inşa eden, kutuplaştıran dil ve üslup sorunudur.
Diş politikanın iç politika için malzeme olarak kullanılması ve uluslararası ilişkilerde diploması dilinin kaybolması, şu an için çok ciddi bir tehlikedir. Kuzey Irak Referandum sonrasında başta Cumhurbaşkanı olmak üzere Türkiye’yi yönetenlerin kullandıkları dil, halklar düzeyinde değerlendirildiği taktirde, çok sert, kırıcı ve incitici olmuştur. Bunun Türkiye’ye yansıması, çok daha acı olabilir.
Kuzey Irak Referandumu ile birlikte başlayan tartışmalarda, dini hassasiyeti olan Müslüman Türklerle Müslüman Kürtlerin kullandıkları dil, kavmiyetçi bir dildir. “Bu Kürtler” veya “bu Türkler” diye başlayan ve işi küfretmeye kadar götüren bir dil, kavmiyetçilik ateşi ile yanıp tutuşan bir Türkçünün ve Kürtçünün dili olabilir; Allah’a ve Ahret gününe iman eden bir müminin dili olamaz, olmamalıdır da.
Kriz dönemlerinde birlik ve beraberliği daha da öne çekecek bir dil kullanılması gerekirken; ayrıştırıcı ve krizi derinleştirici bir dil kullanılmaktadır.
O nedenle şu temel sorunun sorulması ve cevaplandırılması gerekmektedir:
Allah’a ve Ahirete iman ettiğini söyleyen ve kendisini Müslüman kabul edenlerin, kullanması gereken bir dil ve üslup ne olmalıdır?
Bu yazıda, bu konu ele alınacaktır.
İman Edenlerin Dil Ve Üslubunu “İlahi Mizan” Belirler
Hayatın ve kâinatın huzur içerisinde idame etmesi, fesadın ortaya çıkıp
yaygınlaşmaması, genel olarak, “mizan”, “adl” ve “kıst” kavramlarının, esas alınması ile mümkündür. Allah insanlara gönderdiği Kitap ve Peygamberlerle bunların muhtevasını açıklamış ve insanlığın ancak mizan ve adaletle ayakta durabileceğini bildirmiştir(57 Hadid 25). Kuran-ı Kerim’e göre hayat ve kâinat, mizan ve adalet üzerine kurulmuştur. Onun için mizanın bozulmaması, adaletin korunması, ana bir görev ve sorumluluk olarak insanın omuzlarına yüklenmiştir(55 Rahman 7-9).
İnsanoğluna halifelik görev ve sorumluluğu, bu çerçevede yüklenmiştir (38 Sad 26). Mizan ve adaletin bozulması, toplumları ifsad etmekte ve de helaklerine sebep olmaktadır(7 Araf 81-85, 10 Yunus 83, 11 Hud/84-85).
Türkiye’de yaklaşık 150 yıldır devam eden kargaşanın, istikrarsızlığın, bunalımın ve kavganın nedeni, mizanın bozulmuş olmasıdır. Dolayısıyla Türkiye’de kullanılan dil ve üslubun bozuk olmasının ana nedeni, bu mizan bozukluğudur.
Dil bir iletişim aracıdır. Kullanılan kelimeler, kavramlar, muhataplar arasında ki ilişkiyi ya kuvvetlendirir ya da bozar. Birçok kötülüğün, şerrin kaynağı yanlış, kötü dildir. Hz. Peygamber(sav), “Bir kişiye dilindeki fazlalıktan daha şerli bir şey verilmiş değildir!” (1) diyerek bu tehlikeye dikkat çekmiştir. İnsanı ateşe, ülkeyi, toplumu, kargaşaya sürükleyen, kin ve nefret etrafa saçan kötü bir dilden başkası değildir. Hz. Peygamber(s.a.s)’in: “İnsanları burunları üzerine ateşe sürükleyen, dillerin mahsulünden başka ne olabilir?”(2) tarzındaki değerlendirmesi, dil ve üslup konusundaki ölçülerin ne kadar hayatı öneme haiz olduğunun bir göstergesidir. O nedenle dil güvenliği, Müslüman’ın temel özelliklerinden biridir:
(32) Hz. Peygamber (sas):”Müslüman, diğer Müslümanların elinden ve dilinden zarar görmediği kimsedir.
Mü’min de, halkın, can ve mallarını kendisine karşı emniyette bildikleri kimsedir.”(3)
İnsanın bütün uzuvlarını etkileyen, onların üzerinde baskı kuran önemli
azalardan biri insanın dilidir(4). Ve en çok birbirini etkileyen iki organ ise kalp ve dildir(5). Kalp ve dilin bu ilişkisinden dolayı bir müminle mümin olmayanın kalpleri ve dilleri birbirlerinden farklı olmak zorundadır:
“Hz. Peygamber (sas): Mü’min bir kimsenin dili, kalbinin arkasındadır. Konuşmak istediği zaman kalbiyle o şeyi düşünür, sonra diliyle onu geçiştirir; münafığın dili kalbinin önündedir. Bir şeyi kastettiğinde diliyle söyler, kalbiyle düşünmez.”(5)
Dil aynı zamanda müminin dışa yansıyan ve dışta etkili olan, olması gereken yönüdür. Mümin, İslam’ı şahsında temsil eden ya da temsil etmek zorunda olan insandır. Bundan dolayı Hasan Basrî, ‘Dilini korumayan bir kimse dinini hakkıyla bilmiş değildir.’ demiştir.
Değerler Sistemi Arasındaki Mücadele ve Dil
Değer sistemleri arasında ki mücadele, sınırsız ve topyekûndur ve farklı mücadele şekillerini ihtiva eder. Değerler arası mücadelede, ben Müslüman’ım diyenlerin izleyecekleri yol, uygulayacakları yöntem, bizzat Allah tarafından resulleri aracılığıyla insanlara bildirilmiştir:
“Rabbinin yoluna hikmetle ve güzel öğütle çağır ve onlarla en güzel bir biçimde mücadele et.” (16 Nahl 125).
Müslüman açısından mücadelenin gayesi, insan fıtratının bir ifadesi olan İslami değerleri insanlara kabul ettirmek, zihinleri ve kalpleri fethetmektir, işgal etmek değildir. Fetihte rahmet ve bereket vardır. İşgalde zulüm ve yok etme vardır. Fetihte dengede oluş, kararlı oluş vardır; işgal ve zorbalıkta kaos ve kararsızlık vardır. Biri yeşertir diğeri ise kurutur. Biri meyvesini verir öteki meyveleri kurutur. Bunun için Kuran-ı Kerim, kullanılacak dili, güzel bir ağaçla ve güzel bir bitki ile ilişkilendirmektedir:
“Görmedin mi ki, Allah nasıl bir örnek vermiştir: Güzel bir söz, güzel bir
ağaç gibidir ki, onun kökü sabit, dalı ise göktedir. Rabbinin izniyle her zaman yemişini verir. Allah insanlar için örnekler verir; umulur ki onlar öğüt alır-düşünürler.
Kötü (murdar) söz ise, kötü bir ağaç gibidir: Onun kökü yerin üstünden koparılmış, kararı (yerinde durma, tutunma imkânı) kalmamıştır.
Allah, iman edenleri, dünya hayatında ve ahirette sapasağlam sözle sebat içinde kılar.”(14 İbrahim 24-27).
“Güzel şehrin bitkisi, Rabbinin izniyle çıkar; kötü olandan ise kavruktan
başkası çıkmaz.”(7 Araf 58).
Mücadelede “güzel bir dil” kullanımı, 14/24-27 ayetlerinde “bir ağaçla” temsil edilirken; 7/58 de “bir şehrin bitkisine” benzetilmektedir. Bu benzetmelerle güzel bir dil kullanmanın, hem bireysel boyutuna (14/24-27), hem de toplumsal boyutuna(7/58) dikkat çekilmektedir.
Müminin Dili, Şahısları Değil, Zihniyeti Ve Yapılanları Hedef Alır
“Kötülükleri iyiliklerle uzaklaştırmak”, bu günün en önemli görevlerinden biridir(11 Hud 114-115; 23 Muminun 96). Kötülüğü en güzel, en estetik bir tarzda uzaklaştırmak, müminlerin taşıması gereken bir vasıftır(28 Kasas 54-55). Kötülük yapanlara iyilik yaparak, onların kalplerini yumuşatmak ve hatta dostluğunu kazanmak mümkündür:
“İyilikle kötülük eşit olmaz. Sen, en güzel olan bir tarzda (kötülüğü) uzaklaştır; o zaman, (görürsün ki) seninle onun arasında düşmanlık bulunan kimse, sanki sıcak bir dost(un) oluvermiştir.”(41/34, bak: 60/7).
İnsanın yapısında hem iyi özellikler, hem de kötü özellikler iç içedir. Şeytan ve yolundan gidenler, insanın kötülük cephesine hitap ederek hep kötü meziyetlerini öne çıkarmaya çalışırlar. İman edenler ise her şeyi ters yüz edilmiş ve kafası karmakarışık olan insanları uyarabilmek için insanın iyilik cephesine açık, etkileyici, nazik bir dil ve bir üslup ile hitap ederler. Onun için Kuran, “Onlara öğüt ver ve onlara nefislerine ilişkin açık ve etkileyici söz söyle.” (4 Nisa 63) demektedir
Bu ilke, sadece mazlumlar için değil aynı zamanda zalimler için de geçerlidir. Allah, Hz. Musa ile Kardeşi Harun’u, Firavun’a, uyarmak için gönderirken, “yumuşak” davranmalarını onlara öğütlemesine bu ilke açısından bakılmalıdır:
“«İkiniz Firavun’a gidin, çünkü o, azmış bulunmaktadır.» «Ona yumuşak söz söyleyin, umulur ki o öğüt alıp-düşünür ya da içi titrer-kokar.» ”(20/43-47)
Bugün, Kuzey Irak Referandumundan dolayı Türkiye’nin kullandığı dil, bu ilkeye uymamaktadır. Türkiye’nin Dili, Hz. Peygamberin, “Sevindirin, nefret ettirmeyin, kolaylaştırın, zorlaştırmayın.” “Uyumlu olun, ihtilâf etmeyin, teskin edin, nefret ettirmeyin.”(6) ilkesine uygun olmalıdır. Türkiye’nin dili, sözün en güzelini kullanmayı hedeflemeli(17 İsra 53) ve başkalarının kutsallarına saygı göstermelidir(6 Enam108).
İslami mücadele, yanlışlıklara ve kötülüklere karşıdır. O nedenle İman edenler, şahısların yaptığı kötülüklerden dolayı onlara değil yaptıklarına karşıdırlar; onlara değil yaptıklarına buğzederler. İnsanları kaybetmeye değil kazanmaya taliptirler. Sahabe döneminde Müslümanlar arasında geçen bir olay, en güzel tarz bir dil ve mücadeleden ne anlamamız gerektiği konusunda çok güzel bir örnektir(7):
“Ebudderda günah işlemiş bir adama rastladı. Oradakiler bu günah işlemiş adama sövüp sayıyorlardı.
Ebudderda:- Hey, onu bir kuyuya düşmüş görseniz çıkarmayacak mısınız, diye seslendi.
Onlar: Çıkarırdık elbet, dediler.
Ebudderda: -Öyleyse kardeşinize sövmeyin de size sıhhat ve afiyet veren Allah’a hamdedin” dedi.
Ebudderda’ya – Ona sen kızmıyor musun? dediler.
Ebudderda: -Ben onun yaptığı işe kızıyorum. Yaptığını terk ettiği zaman, o yine benim kardeşimdir.” demiştir.”
Sonuç: Türkiye’nin Dili Savaşı Değil Barışı Hedeflemelidir
Büyük Ortadoğu Projesi (BOP), Büyük İsrail Projesi (BİP), 2. Sevr Projesi,
Büyük Ortadoğu’nun Hıristiyanlaştırılması Projesi, NATO’nun Evrenselleşmesi ve İslâm Coğrafyasına Yerleşmesi Projesi, Etnik-Mezhepsel Fay Hatları oluşturma Projesi-Kaos Projesi, İslâm’ın İslâm’la Savaştırılması Projesi, Çok Kutuplu Ortadoğu Projesi(Ayrı, Dengeli Güç Odakları Oluşturma ve Bölge Güçlerinin Birbirini Dengelemesi Projesi) kapsamında ümmet, tamamen etnik ve mezhebi parçalara bölünmek ve çatıştırılmak istenmektedir.
Bu nedenle gerek bölgesel ve gerekse iç barışın sağlanabilmesi için öncelikle başta Sayın Cumhurbaşkanı Erdoğan olmak üzere tüm devlet ricalinin ve siyaset erbabının dili, yukarıda ifade edilen ilkelere uygun olacak tarzda değişmelidir.
Türkiye önce düşünmeli sonra konuşmalıdır.
Türkiye’nin dili, kin ve nefretle bozulmamalı; sözün en güzelini içermelidir:
“Kullarıma, sözün en güzel olanını söylemelerini, söyle. Çünkü şeytan aralarını açıp bozmaya çalışmaktadır.”(17/53)
Türkiye’nin görevi, paramparça edilmek istenen İslam coğrafyasına önderlik etmek olmalıdır. Türkiye’nin böyle bir sorumluluğu vardır. Türkiye, İslam ülkeleri ile arasında olan sorunları, bu sorumluluk çerçevesinde ele alarak çözmek zorundadır. Geçmişe takılıp kalmak, bugün için yapılabilecek en büyük hatadır.
Bugün Türkiye, kötülükleri iyilikle uzaklaştırabilmeyi öncelemelidir.
Bu gün, Türkiye; kendisini öldürmek isteyen kardeşlerine karşı Hz. Yusuf gibi davranmalı; Yusuf gibi, «Bugün size karşı sorgulama-kınama yoktur.” diyebilmelidir.
Kaynaklar
1-Deylemî
2-İbn Mâce, Hâkim.
3-Tirmizî, İman 12, (2629); Nesâî, İman 8, (8, 104, 105)).
4- Tirmizî
5-Harâitî
6- Ebû Dâvud, Edep 20, (4835); Müslim, Cihâd 6, (1737); (1998).
7- Kandehlevi, Y., Hadislerle Müslümanlık, Kalem Yayınevi, İstanbul, c.3 (1980) s.1029