Kadınların 155 Yıllık Eşitlik Mücadelesi

AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, dünyada kadın hakları mücadelesi 8 Mart 1857 tarihinde ABD’nin New York kentinde başladı. Konfeksiyon ve tekstil fabrikalarında çalışan 40 bin işçinin insanlık dışı çalışma koşullarına ve düşük ücrete karşı başlattığı grev, polisin saldırısıyla kanlı bitti. Saldırı sırasında çıkan yangında çoğu kadın 129 işçi can verdi. İşçilerin cenaze törenine 100 bini aşkın kişi katıldı.
 
Danimarka’nın Kopenhag kentinde 1910 yılında toplanan 2. Enternasyonale bağlı kadınlar toplantısında, Almanya Sosyal Demokrat Parti önderlerinden Clara Zetkin, bu yangında yaşamını yitiren 129 kadın işçi anısına 8 Mart’ın Dünya Emekçi Kadınlar Günü olarak kutlanmasını önerdi. Kadınlar Günü önerisi oy birliği ile kabul edildi.
 
1975’i ”Dünya Kadınlar Yılı” ilan eden Birleşmiş Milletler, 16 Aralık 1977 tarihinde 8 Mart’ın tüm kadınlar için ”Dünya Kadınlar Günü” olarak kutlanmasını kararlaştırdı.
 
Türk kadınları ebelik eğitimi ile sosyal yaşamda
 
Türk kadını, tarihte ilk kez 1843 yılında Tıbbiye Mektebi bünyesinde aldıkları ebelik eğitimi ile sosyal yaşamda yerlerini almaya başladı.
 
1847’de yayımlanan İrade-i Seniye ile Türk kadınlarına erkek çocuklarla eşit miras hakkı tanınırken, 1858’de yayımlanan Arazi Kanunnamesi ile de miras yoluyla mülkiyet hakkını elde etti.
 
Yine 1858 yılında Kız Rüştiyeleri açılırken, kızların eğitimine yasal zorunluluk getiren Maarif-i Umumiye Nizamnamesi de 1869 yılında yayımlandı.
 
Sosyal yaşamda giderek daha çok yer almaya başlayan Türk kadınları, iş hayatına da ilk olarak 1897 yılında ücretli işçi olarak atıldı. Kadınlar, ilk kez 1913 yılında da devlet memuru olarak çalışmaya başladı.
 
Kızlar için ilk yüksek öğretim kurumu, 1914 yılında ”İnas Darülfünunu” adı altında açılırken, bilim dünyasıyla da ilk kez 1922 yılında tanıştı. Bu tarihte, bir kız öğrenci tıp fakültesine kayıt yaptırarak eğitime başladı.
 
Kadınlar siyasi hayatta var olma mücadelesine de ilk kez 1923 yılında geçti. İlk kadın partisi olan ”Kadınlar Halk Fırkası”nı, Nezihe Muhittin’in başkanlığında 1923 yılında kurmak isteyen kadınlar, kadınlara oy hakkı tanımayan 1909 tarihli Seçim Kanunu gereğince parti kurulmasına izin verilmemesi nedeniyle bu girişimi dernekleşmeyle sonuçlandırdı.
 
Cumhuriyetin ilanı ve Türk kadınları
 
29 Ekim 1923’te Cumhuriyet’in ilanı Türk kadınları için dönüm noktası oldu.
 
Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte kadınların kamusal alana girmesini sağlayan yasal ve yapısal reformlar hızlandı. Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun 3 Mart 1924’te çıkarılmasıyla kızlar da erkeklerle eşit haklarla eğitim görmeye başladı.
 
Erkeğin çok eşliliği ve tek taraflı boşanmasına ilişkin düzenlemelerin kaldırıldığı, kadınlara boşanma hakkı, velayet hakkı ve malları üzerinde tasarruf hakkı tanıyan Türk Medeni Kanunu da 17 Şubat 1926’da kabul edildi.
 
Kadınlara siyasetin kapısını aralayan Belediye Yasası ise 1930 yılında çıkarıldı. Böylece Türk kadınları belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı kazandı.
 
Kadınlara köylerde muhtar olma ve ihtiyar meclisine seçilme hakları ise 1933 yılında Köy Kanunu’nda yapılan değişiklikle verildi.
 
Türk kadınları, 1934’te yapılan Anayasa değişikliğiyle seçme ve seçilme hakkı elde ederken, 8 Şubat 1935’deki seçimler sonucunda 17 kadın milletvekili ilk kez Meclis’e girdi. 1950 yılında da ilk kadın belediye başkanı Müfide İlhan, Mersin’den seçildi.
 
İlk kadın bakan ve başbakan
 
İlk kadın bakan Türkan Akyol, 1971 yılında göreve atandı. 1989 yılında kadınlara da kaymakamlık yolu açılırken, Türkiye Cumhuriyeti tarihinde ilk kadın Vali Lale Aytaman, 1991 yılında Muğla’da görevlendirildi.
 
Türkiye Cumhuriyeti tarihinde Başbakan koltuğuna da ilk kez bir kadın oturdu ve Türkiye’nin ilk kadın başbakanı olan Tansu Çiller, 25 Haziran 1993 tarihinde hükümeti kurdu.
 
Mesleklerinde ilk olan Türk kadınları
 
İlk kadın TBMM Başkanvekili – Nermin Neftçi
 
İlk kadın Başbakan – Prof. Dr. Tansu Çiller
 
İlk kadın Bakan – Prof. Dr. Türkan Akyol
 
İlk kadın Anayasa Mahkemesi Başkanı – Tülay Tuğcu
 
İlk kadın Danıştay Başkanı – Füruzan İkincioğulları
 
İlk kadın avukat – Süreyya Ağaoğlu
 
İlk kadın belediye başkanları – Müfide İlhan, Sadiye Ardahan
 
İlk kadın büyükelçi – Filiz Dinçmen
 
İlk kadın Danıştay üyesi – Şükran Esmerer
 
İlk kadın dışişleri görevlisi – Adile Ayla
 
İlk kadın diş hekimi – Ferdane Bozboğan Erberk
 
İlk kadın doktor – Safiye Ali
 
İlk dünya güzeli – Keriman Halis
 
İlk kadın eczacı – Rukiye Kanat Arran
 
İlk kadın emniyet müdürü – Feriha Sanerk
 
İlk kadın fotoğrafçı – Semiha Es
 
İlk kadın gazeteci – Selma Rıza
 
İlk kadın genel müdür – Mükerrem Aker
 
İlk kadın hakim – Suat Berk
 
İlk kadın hazine genel müdürü – Aysel Gönül Öymen
 
İlk kadın hemşire – Esma Deniz
 
İlk kadın hesap uzmanı – Müşerref Çallılar
 
İlk kadın heykeltıraş – Sabiha Bengütaş
 
İlk kadın jet pilotu – Leman Altınçekiç
 
İlk kadın karakol amiri – Nevlan Kulak
 
İlk kadın kaymakam – Özlem Bozkurt
 
İlk kadın kimyacı – Remziye Hisar
 
İlk kadın makinist – Seher Aytaç
 
İlk kadın milli eğitim müdürü – Güler Karakülay
 
İlk kadın milli maç hakemi – Lale Orta
 
İlk kadın muhtar – Gül Esin
 
İlk kadın mühendis – Sabiha Gürayman
 
İlk kadın müzeci – Seniha Sami
 
İlk kadın orman mühendisi – Binnaz Zehra Sert
 
İlk kadın petrol mühendisi – Halide Ural Türktan
 
İlk kadın pilot – Sabiha Gökçen
 
İlk kadın polis memuru – Betül Diker
 
İlk kadın profesör – Prof. Dr. Fazıla Şevket Giz
 
İlk kadın radyo spikeri – Emel Gazimihal
 
İlk kadın rektör – Prof. Dr. Safet Rıza Alpar
 
İlk kadın savcılar – Işık Tüzünkan Koçhisaroğlu, N. Meliha Sanu
 
İlk kadın Sayıştay üyesi – Fahrünisa Etmen
 
İlk kadın sendika başkanı – Dervişe Koç

AA