İlköğretim ve ortaöğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin en çok etkileyen kitaplar sıralamasında ilk sırada ”Şu Çılgın Türkler” kitabı başı çekiyor.
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığınca ”İlköğretim ve Ortaöğretim Okullarında Görev Yapan Öğretmenlerin Okuma Kültürlerinin Değerlendirilmesi” araştırması yapıldı.
Araştırma, 14 ilde, ilköğretim ve ortaöğretim okullarında görev yapan bin 348 sınıf öğretmeni, 2 bin 690 branş öğretmeni olmak üzere toplam 4 bin 308 öğretmen üzerinde yapıldı.
Araştırmaya göre, anket uygulanan öğretmenlerin boş zamanlarını değerlendirmedeki birinci öncelikleri ”kitap okuma”, ikinci öncelikleri ”TV izleme”, üçüncü öncelikleri ise ”dinlenme” olarak belirlendi. Öğretmenlerin en alt sırada tercih ettikleri boş zamanlarını değerlendirme tercihleri arasında ”internet kafeye ve kahvehaneye gitmek” yer alıyor.
”Öğretmenlerin yeterince okuduğunu düşünüyor musunuz?” sorusuna, öğretmenlerin yüzde 53.9’u ”kısmen”, yüzde 28.1’i ”evet”, yüzde 18’i ise ”hayır” yanıtını verdi.
”Öğretmenlerin okuma nedenlerinin neler olduğu” sorusuna verilen cevaplar arasında ilk sırada ”bilgi edinmek”, ikinci sırada ”mesleğimde kendimi geliştirmek için” ve üçüncü sırada ”kendimi yetiştirmek için” cevapları geliyor. Bu soruya öğretmenlerin yüzde 2.9’u ”uyku gelmesi için”, yüzde 9’u ”bir görevi yerine getirmek için”, yüzde 16.8’i ”eğlenmek için”, yüzde 18’i de ”zihni meşgul ederek sıkıntının yönünü değiştirmek” şeklinde cevaplar verdi.
Araştırmaya göre, öğretmenler kitap okumama nedeni olarak ilk sırada ”zaman darlığını” gösteriyor. Bunu sırasıyla ”maddi yetersizlik”, ”okumaktan hoşlanmama”, ”sağlık nedeni”, ”bulunduğu yerde kitap alınacak yerin olmaması” ve ”bulunduğu yerde kütüphane olmayışı” şeklindeki nedenler izliyor.
”Öğretmenlerin okuma materyallerindeki tercihlerinin” de araştırıldığı çalışma sonucuna göre, tercihlerde birinci sırada gazete, ikinci sırada kitap ve üçüncü sırada ise internet gazetesi bulunuyor.
Öğretmenler, okudukları metin tercihlerinde birinci önceliklerini ”sanat metinlerinden” yana kullanıyor. Öğretmenlerin büyük çoğunluğu okumanın kendilerine olabilecek katkıları arasında ”genel kültürün gelişmesini” gösteriyor.
”KİTAPLAR PAHALI”
Araştırmada öğretmenlerin kitap, dergi ve gazeteleri okuma durumları da araştırıldı. Buna göre, öğretmenler kitap, dergi ve gazeteyi ”kısmen” okuduklarını belirtti.
Öğretmenlerin yüzde 56.8’i, gelirlerinden yıllık 1-100 TL arasında kitap için pay ayırdığını, yüzde 54.9’u ders kitapları haricinde kitaplıklarında 10-100 arasında kitap bulundurduğunu ifade etti.
Çoğunluğu akşam saatlerinde ve evde kitap okuduğunu belirten öğretmenlerden, yılda 4-8 kitap okuduğunu belirtenler ilk sırada yer alıyor.
Araştırmaya göre öğretmenlerin kitap okumak için birinci öncelikli tercih ettikleri mevsim ”kış” iken, ikinci sırada ”yaz” geliyor.
Öğretmenlerin okumak için tercih ettikleri ilk beş alan arasında sırasıyla ”roman-hikaye”, ”alanla ilgili metinler”, ”eğitimle ilgili metinler”, ”tarihle ilgili metinler” ve ”bilim teknikle ilgili metinler” bulunuyor. Tercihlerin son sırasında ise ”moda tasarımı”, ”müzik ile ilgili metinler”, ”eleştiri” gibi alanlar yer alıyor.
Araştırmaya katılan öğretmenlerin çoğunluğu kitap ve dergileri temin etmede ”satın alma” yöntemini kullandıklarını belirtirken, yüzde 62.2’si kitap fiyatlarının ”pahalı” olduğu fikrini dile getirdi.
ÖĞRETMENLERİ ETKİLEYEN KİTAPLAR
”En son okuduğunuz kitap nedir?” sorusuna öğretmenlerin büyük bir kısmı ”Şu Çılgın Türkler” yanıtını verdi. Bu kitabı sırasıyla ”Secret”, ”Küçük Şeyler”, ”Efendi”, ”Da Vinci Şifresi”, ”Latife Hanım”, ”Ferrarisini Satan Bilge”, ”Mutluluk” isimli kitaplar takip ediyor.
Listenin tamamı incelendiğinde öğretmenlerin okuduğu kitapların en çok satanlar listesinde yer aldığı ve daha çok tarihi ve kişisel gelişimle ilgili konuları işleyen kitaplar olduğu belirlendi.
”Sizi en çok etkileyen kitap hangisidir?” sorusuna da yine öğretmenlerin büyük kısmı ”Şu Çılgın Türkler” yanıtını verdi. Bu kitaptan sonra etkilendikleri kitaplar arasında sırasıyla ”Suç ve Ceza”, ”Sefiller”, ”Simyacı”, ”Da Vinci Şifresi”, ”Çalıkuşu”, ”İnce Memed”, ”Adı Aylin”, ”Gelibolu” isimli kitaplar geliyor.
Öğretmenlerin kitap seçmede birinci öncelikleri ”kitabın bilgi edinmeye yönelik olması”, ikinci öncelikleri ”kitabın birisi tarafından tavsiye edilmesi”, üçüncü öncelikleri ise ”gündemde bir kitap olması” olarak belirlendi.
Öğretmenlerin gazete okuma ile ilgili görüşlerinin de değerlendirildiği araştırmaya göre, öğretmenlerin yüzde 46.9’u gazetenin ”köşe yazarları” bölümünü okuduğunu belirtirken, yüzde 30.2’si ”tümünü”, yüzde 14.9’u da ”ilk sayfasını ve haber başlıklarını” okuduğunu ifade etti.
Araştırmaya katılan öğretmenlerin yüzde 49.6’sı ”her gün” gazete aldığını söylerken, yüzde 4.5’i ise ”hiç almadığını” belirtti.
”UCUZ KİTAP OKUMA ALIŞKANLIĞINI ARTIRIR”
Araştırmaya göre, öğretmenler Türkiye’de okumanın şekillenmesinde birinci etken olarak ”görsel basını” görüyor. Bunu ”toplumun genel kabulleri”, ”arkadaş yönlendirmesi”, ”siyasi görüş”, ”yazılı basın”, ”gazetelerin kültür ekleri” gibi etkenler izliyor.
”Küçük yaşlarda okuma alışkanlığı kazanamamanın” okuma alışkınlığını olumsuz etkilediği görüşünde olan öğretmenler, ”kitabın ucuz olması”nın okuma alışkanlığını artıracağı görüşünü savundu.
Araştırmaya katılan öğretmenlerin çoğunluğu kitap hediye etme alışkanlarının olduğunu belirtirken, yüzde 66.1’i okuma alışkanlığını ilköğretimde ve ortaöğretimde kazanılabileceği görüşünü belirtti.
Öğretmenlerin okumak için tercih ettikleri üç dergi türü arasında ”bilim-teknik”, ”edebiyat” ve ”aktüalite-magazin” dergileri yer alıyor.
ÖĞRETMENLER İÇİN ”100 TEMEL ESER” ÖRNEĞİ
Araştırmaya ilişkin hazırlanan raporun öneriler bölümünde, öğretmenlerin boş zamanlarını değerlendirmede birinci öncelikli tercih ettikleri kitap okuma alışkanlığını destekleyici önlemlerin alınması gerektiği belirtilerek, eğitim sistemi içerisinde kaç kitap ve hangi nitelikte kitaplar okunduğunda istenen okur tipi oluşacağına ilişkin tanımlamaların geliştirilmesi gerektiği ifade edildi.
Raporda şu öneriler yapıldı:
”Milli Eğitim Müdürlüklerince öğretmenlerin okuma düzeyiyle ilgili araştırma yapılarak okuma kültürünün mevcut durumu belirlenmelidir. Kitap okuma saati uygulaması bütün illerde yaygınlaştırılmalıdır.
Bakanlığın ilgili birimleri, öğretmenlerin tercih ettikleri metin türlerine öre branşlara yönelik olarak 100 temel eser örneğinde olduğu gibi bir alanın vazgeçilmez eserlerini belirleyip bu eserlerin öğretmenler tarafından okunması sağlanmalıdır.
Öğretmenlerin okumak için en çok tercih ettikleri roman ve hikaye türlerinin eğitime katkı yapmasına yönelik çalışmalar yapılmadır. Okuma alışkanlığının hangi yaşta kazanılacağı konusunda araştırma yapılarak öğretmenler bu konuda bilinçlendirilmelidir.”