Gelgit ya da diğer adıyla med cezir, bir gök cisminin başka bir gök cismine uyguladığı kütle çekimi nedeniyle her iki cisimde meydana gelen şekil bozulmalarıdır. En çok bilineni, her bir ay gününde Ay ve Güneş’in göreli konumlarındaki değişmeler sonucu kütle çekimlerinde meydana gelen farklılıklar nedeniyle deniz seviyesindeki yükselme ve alçalmalardır.
Galileo 1632’de yayımladığı “Gelgit Üzerine Diyalog” (Dialogue Concerning the Two Chief World Systems-Dialogue on the Tides) kitabında gelgit için “Denizdeki suların, Dünya’nın Güneş etrafında dönmesi sonucu savrulmasıdır.” diyerek yanılgıya düşmüştür. Gelgitin kütleçekim kuvveti sonucu oluştuğu 1687’de Newton’ın Principia eserinde açıklanmıştır. 18.yüzyılda su yüksekliğini hesaplayacak tablolar geliştirilmiştir. Günümüzde ise gelgitin oluşacağı zaman, suların ne kadar yükseleceği bilgisayarlarla hesaplanmaktadır.
Ay’ın ve Güneş’in çekim gücü nedeniyle okyanuslarda gel-git olayında Ay Dünya’ya Güneş’ten daha yakın olduğu için, gel – git oluşumundaki etkisi daha fazladır. Ay ve Güneş aynı doğrultuda oldukları zaman çekim güçleri birbirine eklenir ve kabarma daha fazla olur. Buna büyük gel-git denir.
Ay ve Güneş birbirlerine dik doğrultuda oldukları zamanlarda çekim güçler i birbirini zayıflatır, kabarma daha az olur Buna da küçük gel-git denir.
Suların kabarma ve çekilme düzeyleri arasındaki dikey yükselti farkına gel – git genliği denir. İç denizlerde genlik az iken (30 – 80 cm), kıyı denizlerde fazladır. (8 – 20 m) Dünyada her 12 saat 25 dakikada bir med cezir görülür. Ancak, bu olay her gün bir öncekinden 50 dakika geç olur. Gel-git (medcezir) başlarken sular 6 saat içinde en yüksek noktaya varır. 6 saat sonra da eski durumuna iner.
Gel – git’in etkisi sonucunda;
Akarsu ağızlarında delta oluşumu engellenir.
Akarsu vadilerinin ağızlarının tıkanması önlenir.
Kıyı kirlenmesi önlenir.
Haliçler oluşur. Deniz yükseldiği zaman akarsuların ağız kısımlarına sokulur ve haliç şekli meydana gelir. Bu çeşit kıyılara estuar (haliç tipi) kıyılar denir.
Watt kıyıları oluşur. Deniz, belli aralıklarla alçalıp yükselince kıyı çizgisi değişir. Deniz alçalınca ortaya çıkan, deniz yükselince ortadan kalkan bu kıyılara watt kıyıları denir.
Türkiye’nin çevresindeki denizler iç deniz olduğu için gel – git genliği azdır. Bu nedenle, ülkemiz kıyılarında gel – git’in etkisi hissedilmez.