AB’nin bazı ülkeleriyle Rusya bilek güreşi yapıyor

Olaylar
Engin Dinç’in röportajı  Ukrayna’da son birkaç aydır devam eden olaylar Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç’in Kiev’den kaçmasına ardından da Meclis tarafından görevinden alınmasına neden oldu. ...
EMOJİLE

Engin Dinç’in röportajı 

Ukrayna’da son birkaç aydır devam eden olaylar Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç’in Kiev’den kaçmasına ardından da Meclis tarafından görevinden alınmasına neden oldu. Bu da Ukrayna’da AB yanlılarının en azından şimdilik bir kazanan taraf olarak gözüküyor. Ancak ülkede henüz sular durulmuş değil. Şimdi ülkenin bölünebileceği konuşuluyor. Üstelik Rusya da henüz Ukrayna’da yaşananlara yönelik net hamlesini atmış değil. Peki Ukrayna’da yaşanan bu olayların perde arkasında ne var? Ukrayna üzerinde kim hangi hesabı yapıyor? Ukrayna’da yaşanan gelişmeleri Galatasaray Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Beril Dedeoğlu ile konuştuk.  

Ukrayna karıştı ve Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç sivil bir darbeyle iktidardan uzaklaştırıldı. Ülkenin doğusu ve batısı ayrışmış durumda. Farklı birtakım mezhebi, dinsel ve etnik ayrımlar da var sanırım. Bu sivil darbenin tarafları kimlerdir? 

Ukrayna’da birkaç tane taraf var. Bunlardan biri muhalefet ile birleşmiş olan bir taraf. Muhalefetin bir kısmı AB yanlısı, bir kısmı da Ukrayna milliyetçisi diyebileceğimiz Rusya egemenliğine karşı çıkıp tam bağımsız Ukrayna diyen bir kesim. Bunlar yönetimi Rusya’nın etkisinden çıkmayan bir bağlamda gördükleri için bugün için ittifak yapmış gözüküyorlar. Dolayısıyla bir kısmı demokratikleşme açısından Avrupa standardını refere ederken, muhalefette yan yana gelen kesimlerden bir kısmı da daha milliyetçi bir referansa sahip. Dolayısıyla buna sivil darbe denmesi mümkün mü, çok emin değilim. Zira biliyorsunuz devlet başkanı kaçtı ve kaçtıktan sonra parlamento onu görevden aldı. Parlamentonun görevden almış olması Romanya’da Başkanlık Sarayı’nın yakılıp yıkılması gibi bir süreç değil. Çok daha uzun vadeye yayılmış bir siyasi mücadele, dolayısıyla bu isim takılabilir mi bilmiyorum. Ama ben tarafları bu şekilde görüyorum ve muhalefet ile iktidarı destekleyen kesimler coğrafi olarak da birbirinden ayrılmış gözüküyorlar. Böyle bir durum var Ukrayna’da. 

Ukrayna’da muhalefetin arkasında AB ve bir de ABD var. Diğer tarafta da Rusya var. Rusya’nın ve AB’nin Ukrayna’daki amaçları ve beklentileri neler?

Benim tahminime göre, Rusya’yı Ukrayna’da duruma daha fazla müdahil olmaya itecek bir müdahale ABD’den gelmiş bir müdahale değil. Yani biz hepsini aynı sepette görme eğilimindeyiz ama eğer ABD Rusya’nın Suriye’den elini çekmesini istiyorsa Ukrayna’da işin içine fazla burnunu sokmaz. Esas olarak benim burada anladığım, bu durum AB’nin bazı ülkelerinin Rusya ile olan bilek güreşinin bir sonucu. Ukrayna meselesinde sahnenin önünde AB ülkelerini görüyoruz. Dünyanın bir sürü yerinde bir sürü insan ölüyor ve oralarla ilgili liderler kalkıp gidip, telaşa kapılıp, uyarılarda bulunup, size yardım edelim demiyorlar. Küçümsemek için söylemiyorum ama 100 kişiye varmayan ölü sayısı bir anda bunları harekete geçiriyorsa, bu büyük ölçüde Rusya ile AB’nin arasındaki bilek güreşinin bir sonucudur. Ve tahminimce Avrupa’yı Rusya’dan uzaklaştıracak bir sürece işaret ettiği için de ABD’nin hiç rahatsız olmadığı bir durum. Çünkü ABD büyük ölçüde AB’nin kendisine daha yakın, Rusya’yla daha mesafeli durmasını tercih ediyor. Ama başta Almanya olmak üzere bazı ülkeler, Rusya’yla ilişkileri bozmama yönünde bir baskı uyguluyorlardı. Benim gördüğüm kadarıyla bir tarafta Rusya olduğu çok açık ama öbür tarafta ABD ve AB’nin hepsini bir kefeye koymak bana çok doğru gelmiyor. 

AB içinde kimler Ukrayna’da birtakım hedefler güdüyor olabilir? Ve ne hedefi güdüyorlar acaba?

Benim anladığım kadarıyla Ukrayna’nın üzerinden yapılan kavga Rusya’nın sınırlarını biraz daha geri çekme yönündeki bir baskı. AB Dışişleri Bakanı diyebileceğimiz pozisyonda olan Cathrine Ashton ve Ashton’ın söylemi de sanıyorum Birleşik Krallık’ın politikasıyla gayet uyumlu, Rusya’yı biraz sıkıştırmaya yönelik bir politika. Ama sadece bunun yeterli olduğunu zannetmiyorum. Aynı zamanda Almanya-Rusya ilişkisini de bir miktar baltalamaya yönelik olduğunu tahmin ediyorum. Dolayısıyla AB dediğimizde işin içinde Portekiz, Malta falan varmış gibi düşünülmemeli. 

Ukrayna’nın üçe bölünme ihtimalinden söz ediliyor. 

İki nelerine yetmemiş de üçe çıkarmışlar.

Bu Rusya’nın bir tezi sanırım. Siz bir bölünme ihtimalinin olduğunu düşünüyor musunuz?

Rusya açısından en önemli unsur Ukrayna’nın en azından bir kısmının tampon olarak Batı ile arasında kalması ve Karadeniz’le olan bağlantısını daraltacak bir sonuç doğurmamasıdır. Bunun dışında Gürcistan’daki gibi bir bölünmeye hiç itiraz edeceği kanaatinde değilim. Buradaki temel kaygısının Karadeniz’deki varlığı meselesidir. Eğer ikiye bölünme halinde Karadeniz’den uzaklaşmak zorunda kalırsa o zaman buna kati surette izin vermeyecektir. Üçlü bölünme senaryosu gündeme gelir ya da Rusya’nın da askeri destek verdiği bir başka sürece gider Ukrayna’nın iç siyaseti. Batı açısından düşünürsek, “Karadeniz’e kıyısı olmayan Ukrayna”yı ne yapsınlar, bu da çok anlamlı değil. Dolayısıyla bu üçe bölünme senaryosunun büyük ölçüde buradan kaynaklandığını tahmin ediyorum. 

AB bir yandan Rusya’nın doğal kaynaklarına muhtaç. Biz de neticede hep bu argüman üzerinden AB’nin Rusya tarafından bir anlamda terbiye edildiğine şahit olduk. Burada yeniden böylesi bir durum ortaya çıkar mı? AB’nin buna karşı kendini savunacak argümanları var mı?

Az önce söylediğim gibi bu tamamen Rusya’yla kavga edip, kendi ayağına kurşun sıkma siyaseti değil. Rusya’ya çok ciddi anlamda kafa tutulmasıyla ilgili bir AB projeksiyonu olduğu kanaatinde değilim. Katiyen sizin söylediğiniz sebeplerle bunun gerçekleşmesi mümkün değil. Benim gördüğüm kadarıyla Rusya-Almanya ilişkisini minimize etmeye yönelik.  

Ukrayna’daki durum ne zaman stabilize olur?

Şu an böyle bir şeyi öngörmek çok zor. Ukrayna şu an sakinleşmiş olabilir. Toplumun farklı kesimleri beklenti içerisinde. Yeniden seçimler yapılacak, yeni anayasa yapılacak. Eski devlet başkanı hapisten çıktı… Tüm bunların verdiği bir moral referans var. Ama bundan sonra ortaya çıkacak, kamuoyuna sunulacak belgeler Ukrayna’nın yönünü belirleyecek belgeler olacak. Bu konuda taraflar birbirinden o kadar keskin olarak farklı ki, uzlaşmalarının çok zor olacağı kanaatindeyim. Dolayısıyla suların çok yakın bir zamanda durulacağını düşünmüyorum.