Yaklaşık 60 yıldır pasif direniş teorisi ve yöntemleri üzerine çalışan Amerikalı akademisyen Gene Sharp, 85 yaşında. 2009’da Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterilinceye kadar pek kimsenin dikkatini çekmeyen görünüşte kendi halinde bir sosyolog ve siyaset bilimci, hatta teorisyen. Ancak, o pek ortalıklarda görünmese de hazırladığı 88 sayfalık bir kitap: ’Diktatörlükten Demokrasiye’ (From Dictatorship to Democracy). Dünyanın hemen her yerinde şiddet içermeyen devrim aktivistlerinin el kitabı.
Gene Sharp’ın pasif direniş ve sivil itaatsizlik üzerine yazdıkları, özellikle 198 Pasif Eylem Metodu, halkların, taleplerine ulaşmalarında işe yarıyor. Sharp, “Pasif eylem, her durumda kullanılabilir. Çünkü bütün hiyerarşik kurumlar ve hükümetlerin en ayırt edici özelliğine saldırıyor: Yönetilene bağımlılık” diye yazıyor. Bu yöntemlerin, halkın talepleri gündeme geldiğinde, ABD dâhil, her yerde geçerli olduğuna inanıyor.
KİTAPLARI 30 DİLE ÇEVRİLDİ
Şiddet içermeyen devrim teorisyeni Sharp’ın 30’dan fazla dile çevrilen kitapları sınırlardan gizli olarak geçirilmiş, dünyanın her yerinde sivil polisten saklanmış eserler. Önce Tunus sonra da Mısır’da hükümetinin düşürülmesinde kullanılan stratejinin arkasındaki isim olan Sharp, en fazla dile çevrilen ve dağıtılan kitabı “Diktatörlükten Demokrasiye” 1993’te Aung San Suu Kyi’nin tutuklanmasından sonra Birmanya’da başlayan demokratik harekete ithafen yazdığını belirtiyor. Ancak ülkeyle ilgili herhangi bir uzmanlığa sahip olmadığı için Sharp, tamamen genel geçer bir “diktatörlük devirme kılavuzu” yazmış, ortaya çıkan kitap ise kolayca çevrilebilir ve farklı durumlarda uygulanabilir özellik taşıyor. Birmanya’dan Tayland ve Endonezya’ya ulaşan kitap, Doğu Avrupa, Güney Amerika ve Orta Doğu’da kullanıldı. Rusya’da ise, istihbarat servisi kitabı basan matbaaya baskın düzenledi ve kitabı satan kitapevlerinde ’esrarengiz’ yangınlar çıktı.
“İRAN’DAKİ AYAKLANMANIN BAŞI”
Sırbistan’da Slobodan Miloşeviç ve Ukrayna’da Viktor Yanukoviç’i düşüren demokratik hareketler de Sharp’tan ilham aldıklarını ifade ediyor. İran’da 2009 yılında gerçekleşen gösteriler sonrasında yargılanan protestocular, bu metodların 100’den fazlasını kullanmakla suçlanmış, birçoğunun üzerinden de Sharp’ın tezlerinin yer aldığı fotokopiler çıkmıştı. Gandi ve Thoreau gibi sivil itaatsizlik felfesini savunan öncüleri kendine idol olarak alan Sharp’ın temel yaklaşımı ise; “Diktatörler, kendilerine itaat edildiği için iktidarda kalır. Onlardan korkulmaz ve itaat edilmezse zorda kalırlar” şeklinde… Sharp, diktatörleri ayakta tutan unsurların çok iyi tespit edilip, yalnızlaştırılması gerektiğini ve eylemlerin nasıl kitleselleşeceğinin yolunu gösteriyor. Semboller, sloganlar, örgütlenme modelleri anlatan Sharp, 1983 yılında kurduğu Albert Einstein Entsitüsü aracılığı ile fikirlerini, teorilerini enstitü üzerinden ücretsiz olarak dünyaya yayıyor. Sivil toplum kuruluşlarına ve muhalif kanaat temsilcilerine yol gösteriyor.
“HEM EYLEM HEM EĞLEN”
Gene Sharp’ın sivil itaatsizlik başlığı adı altında topladığı “198 eylem”in bir çoğu Gezi Parkı’nda da sahnelendi. Sharp’a göre, sanatçılar, öğrenciler, sıradan vatandaşlar, parklarda, toplu taşıma araçlarında, kamu binalarında çeşitli eylemler sergilemeli. Duvar yazıları, maskeler, şiirler, tek tip kıyafet giyme, toplu oturma olarak uygulanan gösterilerde, eylemciler, birbirleriyle yakın ilişki içinde olmalı, fikir birliği ön plana çıkarılmalı.
Gene Sharp’ın teorilerine uygun olarak, kadınlar hatta öğrenciler en ön saflarda boy gösteriyor. Her miting sonrasında savaş alanına dönen sokaklarda olay çıkması bir yana mitinge katılanlar polislere yardımcı bile oluyor. Sharp’ın bu tezlerini konu alan bir belgesel yapan yönetmen Ruadith Arrow, 2009 yılından itibaren 4 kıta ve birçok ülkede derin araştırmalar yapmış.
TAHRİR MEYDANI’NDA DA AYNI METOT KULLANILDI
Son olarak Mısır’daki eylemcilerin Tahrir Meydanı’ndaki gösterilerini yakın takibe alan Arrow, izlenimlerini şöyle aktardı: “Sharp’ın listesi Tahrir Meydanı’na ulaşmıştı. Organizatörlerden birine ulaşabildiğimde, kamera karşısında Sharp ile ilgili konuşmayı reddetti. Ancak kitabın Arapça baskısının dağıtıldığını doğruladı. ’Sharp’ın rejimin dayanaklarını tespit etme fikrini kullandık. Eğer Mübarek rejiminin en büyük dayanağı olan ordu ile ilişki kurup, onları kendi tarafımıza çekebilirsek, Mübarek’in işinin biteceğini biliyorduk’ dedi. O akşam Tahrir Meydanı’nın bir köşesinde, göstericiler bana telefonlarına gelen mesajları gösterdi. Ordu, göstericilere ateş etmeyeceğini açıklamıştı. Mahmut isimli göstericiye 198 metodun fotokopisi verilmişti ancak Mahmut listenin nereden geldiğini bilmiyordu. Zaten Sharp’ın istediği de tam da buydu.
GEBE SHARP’IN VAZGEÇEMEDİĞİ METOTLAR
Taksim Gezi Parkı ve Türkiye genelinde son bir hafta içerisinde sıkça gördüğümüz eylem yöntemlerini Gene Sharp’ın 198 Pasif Eylem Metodu’nda aynen yer alıyor. İşte onlardan bazıları…
YERLERE YAZI YAZMA
-Kamu söylemleri – Muhalif ve destekçilerin mektupları – Enstitü ve organizasyonların deklarasyonları – İmzalı açıklamalar- İddia ve amaç belirten duyurular- Grup ya da kitlelerin dilekçeleri – Sloganlar, karikatürler, semboller- Pankartlar, posterler, görüntülü iletişim-Broşürler, kitapçıklar ve kitaplar- Mektuplar ve gazeteler- Kayıtlar, radyo, televizyon- Uçakla havaya yazı yazma, yerlere yazı yazma- Bayraklar ve sembolik renkler sergilemek.- Semboller giyinmek – Sembolik objeler dağıtmak – Protesto soyunmaları- Kendi mülkiyetini yok etmek – Sembolik ışıklar – Portreler göstermek- Protesto amaçlı boyama eylemleri – Yeni işaretler ve isimler – Sembolik sesler – Kaba hareketler – Dost olmak Gece nöbetleri Esprili skeç ve şakalar – Oyun ve müzik performansları Şarkı söylemek – Marşlar- Geçitler- Dinsel gösteriler – Ziyaretgahlar oluşurmak – Araç konvoyları- Siyasi matem
SESSİZLİK…
-Mitinge dönüştürülen cenazeler – Protesto ya da destek meclisleri – Protesto buluşmaları – Kamufle edilen protesto buluşmaları – Öğrenci gösterileri – İş bırakma – Sessizlik – Gösterişli geri çekilme Geri dönmek – Sosyal boykot – Seçici sosyal boykot – Çözülmeci eylemsizlik – Aforoz – Yasak – Sosyal işlerin boykotu – Öğrenci grevleri – Sosyal itaatsizlik – Sosyal birliklerden ayrılma – Evde kalma.- Toplam kişisel direniş – İşçilerin uçuşları – Kolektif ortadan kaybolma – Kamu desteği reddi – Edebiyat ve direnci savunan konuşmalar – Yasama organlarının boykotu – Seçimlerin boykotu – Hükümeti boykot- Devlet organlarını boykot Devlet eğitim kurumlarından çekilme – Devlet destekli kuruluşları boykot – Kolluk kuvvetlerinin yardımının reddi.