Matematik, botanik, tıp, musiki, felsefe ve mantık alanında eserler veren İslam alimi Farabi kimdir? Farabi kısaca hayatı. Farabi biyografi…
Farabi matematik, botanik, tıp, musiki, felsefe ve mantık alanında eserler yazmıştır. Özellikle felsefe alanında Aristo ile kıyaslanacak kadar büyük bir şöhrete sahiptir. Asıl adı Ebu Nasr Muhammed bin Muhammed bin Tarhan bin Uzluğ el-Farabi şeklindedir.
Farabi lakabı ile tanınmasının sebebi doğduğu memleketin isminden ötürüdür. Ailesi hakkında sadece babasının Vesiç Kalesi komutanı olduğu bilinmektedir.
Farabi, eğitimini tamamladıktan sonra bir süre kadılık yaptı. Daha sonra memleketinden ayrıldı ve uzun süre devam edecek olan ilim maksatlı seyahatlerine başladı. Semerkant, Buhara, Merv ve Belh gibi ünlü şehirleri dolaştıktan sonra Bağdat’a gitti. 20 yıl gibi uzun bir süre Bağdat’ta kaldı. Bu süre zarfında mantık başta olmak üzere bir taraftan ders almaya devam etti, diğer taraftan da özellikle çok başarılı olduğu dil ve bazı alanlarda ders verdi.
En çok ilgilendiği alanlardan birisi mantık oldu. Bu alanda Kindi ve diğer bazı mantıkçıların çözmeden bıraktıkları, ispat ve kıyas teorileriyle ilgili meseleleri çözüme kavuşturdu. Bu alanın her bir dalı için ayrı eser kaleme aldı. Üstün başarılarından dolayı “muallim-i sani” unvanıyla yad edildi. Mantıkta uyguladığı “tasavvurat” ve “tasdikat” şeklinde tasnifine, kendisinden sonra gelen İslam âlimleri bağlı kaldı. Dil ve mantık arasında benzerlik ve ilişki olduğuna önemle vurgu yaptı.
Farabi aynı zamanda bir musiki üstadı idi. Kanun musiki aletini o bulmuştur. Havanın titreşimlerinden ibaret ses olaylarının mantıki izahlarını yaptı. Titreşimlerinden dalga boyu uzunluğuna göre azalıp çoğaldığını tespit etti, bunu deneylerle doğruladı.
Farabi aynı zamanda iyi bir doktordu.Bir eserinde tıbbı şöyle tarif eder. Doktorluk gerçeğe ve vakaya uygun ve sağlam esaslara dayanan bir sanattır ki bununla insanın tüm bedeni ve tek tek tüm organlarının sağlığı elde edilir.
Fizik alanında da önemli çalışmalara sahip olan Farabi sesin fiziki izahını yapan ilk kişidir. Fizik ilmini; basit veya birleşik, tabii cisimlerin ilkelerini, özelliklerini ve onlarda meydana gelen değişimi sağlayan prensipleri araştıran bilim dalı olarak tarif etti.
Deneyler yapmak suretiyle titreşimlerin dalga uzunluğuna göre azalıp çoğaldığını ortaya koydu. Musiki aletleri yapılırken nelere dikkat edilmesi gerektiğini tespit etmeye çalıştı. Bu gaye doğrultusunda, tıp ilmi için gerekli yedi esası sıraladı. Bu cümleden olarak tüm organların tanınması, hastalıkların çeşitlerinin bilinmesi, ilaçlar ile ilgili bilgilere sahip olunması vb. hususlar üzerine durdu.
Farabi, kendisinden sonra gelen birçok batılı ve doğulu ilim adamını etkiledi. Yazdığı eserler ders kitabı olarak uzun süre okutuldu. Yapmış olduğu ilimler tasnifi sadece alimlerin değil, çok sayıda Batılı bilim adamını da etkiledi.
Batı diline adı alfarabius olarak geçen Farabi’nin en büyük hizmetlerinden biri ilimleri İhsa-ul İlim adlı eserinde sınıflandırmış olmasıdır. O ilimleri temelde matematik, fizik ve metafizik ilimler diye üçe ayırdı. Diğer ilimleri bu başlıklar altında tarif ve tasnif etti. Bu çalışması Arapça olarak yazılan ilk ansiklopedilerdendir. Tasnif yöntemi, bilginin toplanması ve verilerin birleştirilerek organize edildiğini ilk defa gösteren bir eserdir. Eserleri Türkçe, İbranice, Latince, Farsça, İngilizce, Fransızca, İtalyanca, İspanyolca ve Rusça gibi dünya dillerine çevrildi. Yazdığı eser sayısı yüz civarındadır.
En meşhur eserlerinden birisi olan el-Medinetü’l-Fazıla’da devlet yönetimi ve siyasetle ilgili olarak dikkat çekici bilgilere ulaşmak mümkündür.